Psychoterapia
Niefarmakologiczne metody leczenia zaburzeń osobowości
prof. dr hab. n. med. Donata Kurpas
- Kiedy należy podejrzewać zaburzenia osobowości?
- Krótka charakterystyka zaburzeń z tego zakresu
- Przegląd niefarmakologicznych metod terapii oraz czynników wpływających na skuteczność postępowania psychoterapeutycznego
Osobowość to wszystkie dyspozycje i cechy psychiczne oraz fizyczne danej osoby, ukształtowane dziedzicznie i przez środowisko. Cechy osobowości to: intelekt, uczucia, wola, napęd psychoruchowy. Osobowość łączy się z poczuciem tożsamości, poczuciem bycia sobą, niezależnością od zmiennych okoliczności. Do najważniejszych źródeł rozwoju osobowości zalicza się m.in.: wczesnodziecięce doświadczenia, modelujące zachowania osób dorosłych, typ układu nerwowego, styl wychowawczy rodziny, oddziaływanie innych środowisk wychowawczych (np. szkoły), czynniki kulturowe, decyzje okresu dojrzewania1.
Specyficzne zaburzenia osobowości dotyczą sposobu funkcjonowania danej osoby. Zazwyczaj obejmują kilka wymiarów osobowości i zaburzenia zarówno w sferze indywidualnej, jak i społecznej. Są to trwałe i dominujące wzorce dotyczące myślenia, odczuwania, spostrzegania i funkcjonowania społecznego. Charakterystyczne dla zaburzeń osobowości jest to, że:
- dotyczą struktury funkcjonowania danej osoby, a nie przemijającej cechy czy epizodu choroby psychicznej (jest to zatem wzorzec zachowań i/lub przeżywania)
- wzorzec u danej osoby jest oceniany jako zaburzony, co wiąże się z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu osobistym oraz w relacjach z innymi ludźmi
- wzorzec pojawia się w okresie dojrzewania i trwa w ciągu życia.
Cechy zaburzeń osobowości obejmują cały zakres „jakości” danej osoby, a więc: uczuciowość, pobudliwość, kontrolę impulsów, sposoby postrzegania rzeczywistości, sposoby myślenia, styl relacji z innymi ludźmi1,2.
Powstanie zaburzenia osobowości jest konsekwencją oddziaływania niekorzystnych czynników biologicznych, genetycznych i psychospołecznych (często zaniedbania i odrzucenia przez opiekunów). Do niedawna uwaga badaczy koncentrowała się na aspektach rodzinnych (np. niekorzystny przebieg różnych etapów rozwoju, brak zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa, wzmożony poziom napięć i konfliktów w rodzinie). Aktualnie coraz większe zainteresowanie budzą czynniki genetyczne2.
Pierwsze symptomy zaburzeń osobowości obserwuje się zwykle w późnym dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym, chociaż rozpoznawane są one najczęściej w okresie dorosłości. Wynika to z założenia, że w ramach kształtowania się psychiki młodego człowieka może rozwinąć się umiejętność konstruktywnego radzenia sobie z napotkanymi trudnościami i postrzegane w okresie adolescencji nieprawidłowości mogą nie rozwinąć się w formie zaburzeń osobowości1,2.
