Choroba Alzheimera (AD – Alzheimer’s disease) jest schorzeniem szczególnym. Stanowi poważne wyzwanie dla lekarzy rodzinnych, specjalistów psychiatrów i neurologów, a także, stosunkowo nielicznych jeszcze w Polsce, geriatrów. Jest również jednym z najbardziej pasjonujących i wciąż nierozwiązanych problemów naukowych. AD to schorzenie heterogenne pod względem klinicznym, neuropatologicznym, biochemicznym i molekularnym. Nadal, mimo stosowania różnorodnych modeli badawczych, nie poznano dokładnie procesu neurodegeneracji, który może rozpoczynać się nawet ok. 20 lat przed kliniczną manifestacją choroby, w szczególności zaś tego, w jaki sposób i jakimi czynnikami można go spowolnić, zatrzymać lub mu zapobiec.

AD jest opisywana jako schorzenie neurozwyrodnieniowe występujące u osób starszych, charakteryzujące się obecnością zewnątrzkomórkowych depozytów peptydu amyloidu β (Aβ) oraz wewnątrzkomórkowych splotów neurofibrylarnych zbudowanych z białka tau. Oligomery Aβ mają właściwości silnie neurotoksyczne i prowadzą do śmierci neuronów.

Od dawna postuluje się także udział stresu oksydacyjnego oraz procesu zapalnego w mózgu (neuroinflammation) w przebiegu AD. Dane eksperymentalne, genetyczne oraz epidemiologiczne wyraźnie wskazują, że krytyczną rolę odgrywa aktywacja nieswoistych mechanizmów immunologicznych jako czynnika promującego rozwój choroby.

Nie ma wątpliwości, że mechanizmy neuroimmunologiczne oraz rozwijające się z wiekiem przewlekłe stany zapalne w organizmie aktywnie uczestniczą w procesach neurozwyrodnieniowych. Zwiększające się ilości depozytów Aβ prowadzą do aktywacji mikrogleju, astrocytów oraz limfocytów, co skutkuje uwalnianiem czynników stanu zapalnego, takich jak: cytokiny, chemokiny, tlenek azotu (NO) oraz reaktywne formy tlenu i azotu (ROS – reactive oxygen species; RNS – reactive nitrogen species). Aktywacja mikrogleju i astrocytów indukuje apoptozę komórek nerwowych oraz uszkodzenia bariery krew–mózg, która warunkuje integralność i prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Następnie zmiany te prowadzą do napływu komórek immunologicznych z obwodu oraz ich aktywnego udziału w lokalnym stanie zapalnym w obrębie tkanki nerwowej. Leukocyty uwalniają jeszcze większe ilości czynników zapalnych, głównie cytokin, wskutek czego stan zapalny dodatkowo się nasila. Zaburzenia funkcjonowania procesów kontrolujących stan zapalny prowadzą do zmian neurodegeneracyjnych, a następnie poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu.