Menopauza wiąże się ze zmianami stężenia hormonów płciowych oraz funkcjonowania układów neuroendokrynnych, które odgrywają znaczącą rolę szczególnie w kontekście ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i autoimmunologicznych6. Dotychczasowe badania sugerują, że kobiety z ASD cechuje odmienna równowaga hormonalna w zakresie androgenów29. Wykazywane są także związki między stężeniami estrogenu a dolegliwościami menopauzalnymi u tych kobiet5.
Niepowodzenia w interakcjach społecznych, przeciążenia sensoryczne oraz stres są głównymi czynnikami powodującymi trudności w utrzymaniu długoterminowej pracy7,36. Autobiografie kobiet z ASD wskazują, że często nie są one traktowane poważnie, a ich diagnoza bywa kwestionowana. Niestety, pacjentki z ASD (w tym będące w okresie menopauzalnym) wciąż stanowią grupę niedodiagnozowaną, dlatego wiele form pomocy i terapii nie jest dla nich dostępnych4,7.
Bariery doświadczane przez kobiety z ASD w okresie menopauzy
Pacjentki z ASD wymagają kompleksowego podejścia i wsparcia w okresie menopauzy5,7,32. Często mierzą się one z brakiem profesjonalnej wiedzy oraz wsparcia ze strony pracowników ochrony zdrowia4,7,35,37. Przyczynia się to nierzadko do izolacji i samotnego zderzania się z nowymi, nieznanymi wcześniej doświadczeniami. Niewystarczająca wiedza na temat menopauzy, objawów okołomenopauzalnych lub niepewność, czy okres ten już się rozpoczął, prowadzą do frustracji35. Dodatkowo trudności związane z uzyskaniem diagnozy ASD lub koniecznością adaptacji do nowej tożsamości ze względu na to rozpoznanie, występujące równocześnie z przystosowywaniem się do zmian wynikających z menopauzy, stanowią dla tych kobiet podwójne wyzwanie7.
Wiele pacjentek z ASD doświadcza barier w dostępie do ochrony zdrowia i informacji. Często jest to spowodowane niepokojem związanym z wcześniejszymi doświadczeniami, utrudnioną komunikacją oraz lękiem przed oceną. Kobiety z ASD w kontakcie z pracownikami ochrony zdrowia nierzadko czują się niezrozumiane, ignorowane lub lekceważone7,35,37. Istotnym problemem diagnozy i leczenia menopauzy w tej grupie jest nadal niedostateczna liczba badań oraz wypracowanych rekomendacji5,7.
U osób z ASD, niezależnie od płci, poziom edukacji w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego jest wyraźnie niższy14. Niedostateczna wiedza na temat objawów menopauzy i autyzmu może przyczyniać się do braku zrozumienia własnych doświadczeń i objawów fizycznych, zwłaszcza gdy różnią się one znacząco od ogólnych oczekiwań. Wiele kobiet z ASD wskazuje na niedostateczny czas poświęcany przez lekarzy na omówienie ich stanu zdrowia, objawów i samopoczucia7. Zarówno w dyskursie społecznym, jak i w praktyce klinicznej autyzm jest rzadko uwzględniany w kontekście zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego kobiet, co sprawia, że pacjentki często nie są świadome, jak zaburzenia z tego zakresu wpływają na ich dobrostan we wspomnianych obszarach i nie poruszają tematu swojej diagnozy w rozmowach z lekarzami7.
Formy wsparcia dla kobiet z ASD podczas menopauzy
U kobiet z omawianej grupy kluczowym wyzwaniem pozostaje zaadresowanie potrzeb (m.in. dostosowanie komunikacji i bodźców sensorycznych) oraz stworzenie przestrzeni do rozmów na tematy związane ze zdrowiem seksualnym i reprodukcyjnym5,7. Wiele pacjentek z ASD nie wie, jak przekazać informację o swojej diagnozie, preferowanych formach komunikacji lub specyficznych potrzebach sensorycznych, część z nich decyduje się na jej nieujawnianie7. Konieczne jest zwiększenie świadomości dotyczącej potrzeb kobiet z ASD wśród pracowników ochrony zdrowia, zwłaszcza w zakresie komunikacji i dostosowania form konsultacji. Zdalne konsultacje mogą być preferowane w przypadku tematów intymnych, podczas gdy omawianie aspektów medycznych i psychologicznych często wymaga kontaktu osobistego. Niezrozumienie tych preferencji, wraz z ignorowaniem specyfiki ASD, np. w zakresie odmiennego doświadczania objawów somatycznych, co przekłada się na zgłaszane przez pacjentki dolegliwości, może skutkować niedostateczną jakością opieki oraz pogłębiać istniejące poczucie lekceważenia, np. problemów ginekologicznych5,16. Tworzenie materiałów edukacyjnych, sesji telementoringu oraz rekomendacji uwzględniających charakterystykę tej grupy może pomóc zaadresować potrzeby tych pacjentek, u których menopauza pogłębiła wcześniejsze trudności społeczne, ograniczając tym samym możliwość poszukiwania profesjonalnej pomocy5. Konieczne są dalsze rzetelne badania naukowe, edukacja oraz zwiększanie świadomości pracowników ochrony zdrowia w zakresie przebiegu menopauzy u kobiet z ASD5,37.