Metodologia seksuologii – od kwestionariuszy po dane cyfrowe

Badania nad seksualnością człowieka od początku istnienia seksuologii jako dyscypliny naukowej pozostawały w szczególnym konflikcie między pragnieniem uzyskania wiedzy naukowej a koniecznością zachowania intymności badanych. Seksualność jako jeden z najbardziej osobistych obszarów życia zawsze wymykała się prostym ujęciom metodologicznym znanym z psychologii społecznej lub socjologii. Każda z metod, za pomocą których badano ludzkie zachowania, pragnienia i tożsamość seksualną, niosła ze sobą nie tylko ograniczenia techniczne, lecz także związane z uwarunkowaniami społecznymi prowadzonych badań.

W tradycji badań seksuologicznych dominowały początkowo metody deklaratywne, przede wszystkim kwestionariusze i wywiady, które stanowiły podstawę prac pionierów, takich jak Alfred Kinsey, William Masters i Virginia Johnson, John Money. Badania te, choć przełomowe, opierały się na samoopisie i zakładały, że badany jest w stanie mówić prawdziwie o swojej seksualności. W praktyce jednak seksualność ludzka rzadko poddaje się tak łatwej ocenie. Wypowiedzi są filtrowane przez wstyd, przekonania moralne i religijne, obawę przed oceną.

Podobny problem dotyczy badań klinicznych i studiów przypadków, które dominowały w seksuologii przez większą część XX w. Studium przypadku, mimo głębi opisu, ma charakter anegdotyczny i nie daje podstaw do generalizacji. Ponadto w odniesieniu do seksualności zawsze istnieje ryzyko nadmiernej patologizacji, przypadki nietypowe łatwiej trafiają do publikacji, co z kolei tworzy zafałszowany obraz populacji ogólnej.

Drugim nurtem badań stały się metody eksperymentalne i obserwacyjne, w których mierzono reakcje fizjologiczne na bodźce seksualne, takie jak zmiany tętna, napięcia mięśniowego czy ukrwienia narządów płciowych. Klasyczne badania Mastersa i Johnson z lat 60. XX w., prowadzone w laboratoriach analizujących reakcje par podczas stosunku seksualnego, stanowiły kamień milowy w empirycznym poznaniu ludzkiej seksualności. Jednak również one obarczone były licznymi ograniczeniami: dobór uczestników był niewielki i nieprzypadkowy, badania odbywały się w warunkach sztucznych, a sam fakt obserwacji mógł znacząco modyfikować zachowanie badanych. Osobnym problemem są kwestie etyczne towarzyszące prowadzeniu badań tego rodzaju.