U większości osób z podobnymi ranami oka związanymi z wybuchem dochodzi do poważnych obrażeń, w tym stłuczenia i pęknięcia, przy czym zaćma pourazowa jest najczęstszą postacią uszkodzenia tkanek⁶.

Diagnostyka

Tomografia komputerowa pozostaje złotym standardem oceny obrażeń oka. W opisanym przypadku badanie to dostarczyło kluczowych informacji dotyczących rozległości urazów, w tym rozedmy oczodołu, złamań twarzy i dokładnej lokalizacji IOFB. Alternatywne metody obrazowania, takie jak rezonans magnetyczny (MR) i ultrasonografia (USG) w trybie B, mogą być rozważane, jeśli TK nie jest dostępna. Gdy podejrzewa się ferromagnetyczne IOFB, MR jest przeciwwskazany ze względu na ryzyko dalszych uszkodzeń wewnątrzgałkowych spowodowanych migracją ciał obcych. Natomiast USG wymaga bezpośredniego kontaktu z oczami, co czyni to badanie nieodpowiednim przy podejrzeniu pęknięcia gałki ocznej – jeśli jest przeprowadzane, to wyłącznie w nagłych wypadkach. Skuteczność USG jest również w dużym stopniu zależna od operatora.

Postępowanie

Nie ma znormalizowanego protokołu leczenia urazów oka spowodowanych wybuchem ze względu na złożoną naturę takich obrażeń. Decyzje chirurgiczne opierają się na wielu czynnikach, w tym ciężkości kontuzji, lokalizacji IOFB, dostępnych narzędziach chirurgicznych i doświadczeniu chirurga. Głównym celem interwencji chirurgicznej jest zachowanie wzroku i zminimalizowanie długoterminowych powikłań. Według literatury wskaźnik enukleacji w przypadku wybuchowych urazów oka pozostaje stosunkowo niski i wynosi blisko 4%⁷. W opisie podobnego przypadku dotyczącego urazu oka związanego z fajerwerkami odnotowanym w piśmiennictwie podkreślano, że preferowanym postępowaniem jest naprawa pierwotnej gałki ocznej⁸. W przypadku naszego pacjenta uznano, że najlepszym wyjściem będzie pierwotna enukleacja zapobiegająca dalszym powikłaniom i służąca optymalizacji rekonwalescencji. Wczesna enukleacja zmniejszyła również prawdopodobieństwo dodatkowych zabiegów, które są częstsze u chorych poddawanych na początku leczenia pierwotnej naprawie gałki ocznej⁹.

Fragmenty ciała obcego w gałce ocznej tworzą idealne środowisko dla infekcji i stanu zapalnego. Dlatego oprócz profilaktyki przeciwtężcowej kluczowe znaczenie ma natychmiastowa antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania. Zazwyczaj zaleca się cefazolinę, wankomycynę lub moksyfloksacynę¹⁰. W tym przypadku hodowla bakteryjna z krwiaka lewego oka wykazała obecność Klebsiella pneumoniae i Serratia odorifera – dwóch oportunistycznych patogenów, o których wiadomo, że wywołują zakażenia oczu.

Przy urazach oczu spowodowanych wybuchami petard niezbędna jest też wstępna ocena pod kątem nieokulistycznych urazów zagrażających życiu, wymagających interwencji neurochirurgów, otolaryngologów lub chirurgów szczękowo-twarzowych¹¹. Profilaktyka przeciwtężcowa, którą zastosowano u opisanego mężczyzny, również stanowi standardową praktykę w takich sytuacjach. Przy przyjęciu na SOR w jego przypadku nie stwierdzono żadnych zmian w jamie ustnej ani innych urazów.

Aby zapobiec zapaleniu wnętrza gałki ocznej, przy obecności IOFB zaleca się ogólnoustrojową antybiotykoterapię ukierunkowaną na gatunki Bacillus i Clostridium. Po usunięciu IOFB powszechnym postępowaniem jest miejscowe podawanie moksyfloksacyny. Niektórzy chirurdzy decydują się również na antybiotykoterapię w trakcie pierwotnej naprawy^11,12. U wspomnianego pacjenta enukleacja wyeliminowała ryzyko zapalenia wnętrza gałki ocznej, dzięki czemu dodatkowa podaż antybiotyków mimo IOFB stała się zbędna.

Jak zapobiegać ciężkim urazom oka

Ciężkie urazy oka znacząco wpływają na widzenie, co podkreśla znaczenie środków zapobiegawczych. Stosowanie okularów ochronnych w miejscach pracy narażonych na odłamki metalu, chemikalia, lasery, promieniowanie ultrafioletowe lub inne niebezpieczne elementy dla oczu znacznie zmniejsza częstość występowania ich uszkodzeń. Duża część urazów w otwartej kuli wynika z niewłaściwego obchodzenia się z fajerwerkami, ponownego odpalania niesprawnych materiałów pirotechnicznych lub niewystarczającej odległości od aktywnych materiałów wybuchowych.

Za strategie zapobiegające także urazom oka można uznać powszechnie stosowane postępowania, takie jak zapinanie pasów bezpieczeństwa podczas jazdy samochodem, używanie kasków i osłon twarzy w czasie uprawiania sportów wysokiego ryzyka, a także zachowanie ostrożności przy otwieraniu butelek z napojami musującymi typu szampan, ponieważ wystrzelone korki mogą osiągać duże prędkości¹³.

Pomimo znacznego postępu w okulistyce i leczeniu urazów niektórzy pacjenci nadal doświadczają nieodwracalnej utraty wzroku po poważnych urazach. Niestety, w opisanym przypadku zakres uszkodzeń wymagał enukleacji lewego oka, co na trwałe wyeliminowało możliwość przywrócenia wzroku.

Podsumowanie

Urazy oka pozostają jedną z głównych przyczyn utraty wzroku. Ciężkie, zwłaszcza spowodowane eksplozjami, mogą skutkować nieodwracalnymi uszkodzeniami, co podkreśla znaczenie szybkiej diagnozy i leczenia. Natychmiastowy transport do specjalistycznego ośrodka okulistycznego ma kluczowe znaczenie dla zmaksymalizowania szans na zachowanie wzroku i zapobieżenia dalszym powikłaniom.

Należy wykonać natychmiastową TK w celu oceny rozległości urazów, zidentyfikowania obecności IOFB i pokierowania odpowiednią interwencją chirurgiczną. Wczesne rozpoczęcie szerokospektralnej terapii antybiotykowej jest niezbędne, by zmniejszyć ryzyko zakażenia. Trzeba ponadto jak najszybciej zastosować profilaktykę przeciwtężcową – optymalnie przed interwencją chirurgiczną, by zapobiec potencjalnym powikłaniom związanym z zakażonymi ranami.