Estetyka uzupełnień protetycznych jest podstawowym warunkiem zadowolenia pacjenta

Pacjenci przywiązują dużą wagę do estetyki uzębienia. Piękny uśmiech ułatwia kontakty międzyludzkie, akceptację otoczenia oraz poprawia samoocenę. Na korzystny efekt estetyczny uzębienia mają wpływ wielkość zębów, ich kształt, kolor oraz ustawienie w łuku zębowym. Aby spełnić oczekiwania pacjenta, na te cechy należy zwracać szczególną uwagę, planując prace protetyczne.[1,2] Kolor zębów powinien pozostawać w harmonii z kolorem skóry, oczu, włosów i wiekiem pacjenta.[3] Jego błędny dobór w uzupełnieniach protetycznych jest określany jako niepowodzenie w leczeniu i stanowi częsty powód reklamacji wykonanych prac. Statystyki podają, że 65 proc. stałych uzupełnień protetycznych wymaga korekty ze względu na niewłaściwe odtworzenie koloru zębów.[4]

Warunki percepcji barw

Barwa zębów jest zjawiskiem niezwykle złożonym, a jej odbiór przez oko ludzkie zależy od wielu czynników, m.in. od warunków oświetlenia, kolorystyki otoczenia, zadymienia, struktury powierzchni zęba, jego wysuszenia, ustawienia kolornika względem zęba, odcienia cery, obecności makijażu lub zarostu oraz zabarwienia dziąsła.

Zjawisko zmienności koloru danego obiektu w zależności od warunków oświetlenia nosi nazwę metaweryzmu. Polega ono na tym, że spektrofotometryczne krzywe światła odbijanego i naturalnego szkliwa, dające wrażenie podobnego koloru w określonych warunkach oświetlenia, mogą być odbierane w postaci różnych barw przy zmianie oświetlenia powodującego rozkład światła.[1,5] Wzrokowa percepcja może być też zaburzona przez zmęczenie oka, małe doświadczenie badającego i jego indywidualne zdolności rozróżniania koloru oraz cechy osobnicze: wady wzroku, wiek, płeć, przyjmowane leki, emocje odczuwane w danej chwili przez badającego.[2,5-7]

Warstwowa budowa anatomiczna a kolor zębów

Korony zębów naturalnych w okolicach szyjki mają ciemniejsze i mniej przezierne odcienie w porównaniu z niekiedy niemal przejrzystymi brzegami siecznymi przednich zębów czy jasnymi brzegami powierzchni żujących przedtrzonowców i trzonowców. Taka różnorodność jest spowodowana charakterystyczną warstwową budową anatomiczną zęba, który składa się ze szkliwa oraz zębiny. Zębina determinuje w większym stopniu właściwy kolor zęba, a szkliwo jego opalescencję, transparencję i przezierność. Szkliwo w okolicy szyjki ma mniejszą grubość i bardziej nasycona kolorystycznie zębina prześwituje, dając wrażenie ciemniejszego koloru zęba.

Różnice zauważalne są też pomiędzy łukiem górnym a dolnym. Najjaśniejsze i najbardziej widoczne są siekacze przyśrodkowe szczęki. Podobny odcień mają siekacze boczne szczęki, jednak z powodu mniejszej intensywności koloru są one postrzegane jako ciemniejsze. Kły, zarówno w szczęce, jak i w żuchwie, są ciemniejsze od pozostałych zębów, co wynika z większego nasycenia ich koloru. Na takie postrzeganie barwy wpływa sposób oświetlenia powierzchni zęba, kąt załamania i odbicia światła, jak również grubość warstwy szkliwa i stopień nasycenia zębiny. Szkliwo siekaczy przyśrodkowych szczęki w okolicy szyjki ma grubość około 0,3 mm, a na brzegu siecznym 1 mm i z tego powodu kolor zęba w okolicy szyjki będzie wydawał się ciemniejszy niż na brzegu siecznym. Brzegi sieczne dodatkowo charakteryzują duża opalescencja, fluorescencja i przezierność, które wiążą się z tym, że w tej okolicy pod powierzchnią szkliwa nie występuje warstwa zębiny.[8]

Ryc. 1. Zgodność doboru koloru za pomocą kolornika Vita ze wskazaniami kamery
– ocena przez studentki

Ryc. 2. Zgodność doboru koloru za pomocą kolornika Vita ze wskazaniami kamery
– ocena przez lekarza

Kolor zębów zmienia się również z wiekiem pacjenta. Młode zęby mają grubszą warstwę szkliwa, a zębina ma jaśniejsze zabarwienie; starsze często cechuje ciemniejszy i bardziej nasycony kolor. Różnice te wynikają z fizjologicznego starcia postępującego wraz z wiekiem pacjenta. Przez coraz cieńsze szkliwo zaczyna mocniej prześwitywać zębina, która ma większe nasycenie koloru, przez co wydaje się ciemniejsza.[8,9]

System kolorów Alberta Munsella

Według Munsella kolor zębów determinowany jest przez trzy składowe:

1. barwę,

2. jasność,

3. stopień nasycenia.

Barwa definiowana jest jako element różnicujący kolor, odcień i zabarwienie. Może być czerwona, zielona, żółta itp. Jest ona zależna od długości fali obserwowanego światła odbitego lub przechodzącego przez badany przedmiot.

Nasycenie jest zdefiniowane jako intensywność koloru. W systemie Munsella maksymalne nasycenie zależy od poszczególnych barw, ale waha się od 10 do 14 (odcienie bezbarwne mają zbliżone do 0). Wartość nasycenia barw naturalnych zębów wynosi od 0,5 do 4.

Natomiast jasność danego przedmiotu jest bezpośrednią konsekwencją ilości energii świetlnej, jaką obiekt odbija lub przepuszcza.[1,10]