Kariologia
Ocena ryzyka próchnicy – jak to zrobić?
Dr hab. med. Joanna Bagińska
Indywidualna ocena ryzyka próchnicy (caries risk assessment – CRA) jest elementem minimalnie interwencyjnej stomatologii (minimally intervention dentistry – MID). Polega na oszacowaniu, czy w przyszłości u pacjenta wystąpi nowe ognisko próchnicowe oraz czy istniejące ogniska ulegną progresji. Ocena ryzyka próchnicy umożliwia przejście od leczenia objawowego do przyczynowego. Jest podstawą do opracowania indywidualnego planu profilaktyczno-leczniczego oraz ustalenia częstości wizyt kontrolnych.
Personalizacja działań profilaktyczno-leczniczych ułatwia pacjentowi zrozumienie przyczyn choroby próchnicowej i pozwala mu przejąć odpowiedzialność za stan swojego zdrowia oraz podjąć świadomą współpracę z lekarzem dentystą. Może się także przyczynić do zmniejszenia kosztów leczenia ponoszonych przez państwo, ponieważ pozwala na objęcie intensywniejszą opieką wybranych grup szczególnie narażonych na rozwój próchnicy.
Ze względu na złożoność choroby próchnicowej ocena ryzyka jest dużym wyzwaniem dla lekarza stomatologa. Podjęto wiele prób wyodrębnienia czynników środowiskowych, behawioralnych i biologicznych, które korelują dodatnio z powstawaniem nowych zmian próchnicowych.[1] Wykazano, że przy ocenie ryzyka próchnicy na podstawie pojedynczego czynnika najlepszą wartość prognostyczną ma historia choroby próchnicowej. Przyjmuje się, że wystąpienie u pacjenta zmian próchnicowych w ciągu ostatnich trzech lat kwalifikuje go do grupy wysokiego ryzyka.[1] Dokładniejsze szacowanie ryzyka próchnicy opiera się na:
- ocenie ogólnego stanu zdrowia,
- szczegółowym badaniu stanu klinicznego jamy ustnej z wykrywaniem wczesnych zmian próchnicowych oraz ocenie ich aktywności,
- diagnostyce radiologicznej,
- analizie nawyków higienicznych i diety oraz statusu socjoekonomicznego.
Dodatkowo kryteria ryzyka próchnicy zależą od wieku pacjenta. Dla dzieci do 6. r.ż. stosuje się odrębne kwestionariusze uwzględniające specyfikę próchnicy wczesnej.[2]
Wywiad
Ważną rolę w ocenie ryzyka próchnicy odgrywa wywiad z pacjentem dotyczący jego zachowań prozdrowotnych. Zwraca się przede wszystkim uwagę na częstość przekąsek zawierających cukry proste, a także na spożywanie napojów gazowanych oraz świeżych i zagęszczanych soków owocowych. Istotna jest także ekspozycja na fluorki, zarówno te stosowane ogólnoustrojowo, jak i aplikowane miejscowo w pastach, żelach, płukankach oraz lakierach.
Z wywiadu uzyskuje się także wiele informacji dotyczących czynników środowiskowych. Jedną z najważniejszych jest wykształcenie pacjenta, a w odniesieniu do dzieci wykształcenie rodziców. Od nowych pacjentów warto uzyskać dane o dotychczasowym prze...
