Program edukacyjny
Polekowe zmiany w jamie ustnej
Dr n. med. Iwona Korzeniewska-Rybicka
Jama ustna to skomplikowana przestrzeń anatomiczna pokryta różnymi typami błony śluzowej. Diagnostyka zmian w jamie ustnej jest trudna z powodu podobnych do siebie objawów i cech w badaniu przedmiotowym występującycw jamie ustnej jest trudna z powodu podobnych do siebie objawów i cech w badaniu przedmiotowym występujących w różnych chorobach. Ponadto wielu lekarzy ocenia, że ich przygotowanie po studiach jest niewystarczające do badania i rozpoznawania chorób jamy ustnej.[1]
U pacjenta zgłaszającego skargi na dolegliwości w obrębie jamy ustnej, lub ze stwierdzanymi w jej obrębie zmianami, należy zawsze przeprowadzić dokładną ocenę wizualną i dotykową z użyciem dobrego źródła światła, a także zbadać okoliczne struktury, czyli:
- głowę,
- szyję,
- skórę niezmienioną i z wizualnymi zmianami,
- dostępne do oceny palpacyjnej węzły chłonne,
- inne tkliwe lub bolesne obszary.
Nie można zapomnieć o zebraniu dokładnych wywiadów medycznych, w tym tych dotyczących stosowanych leków.
Informacje ogólne o polekowych zmianach w jamie ustnej
Leki mogą powodować działania niepożądane w obrębie wszystkich struktur jamy ustnej:
- warg,
- dziąseł,
- języka,
- przyzębia,
- zębów,
- gruczołów ślinowych,
- żuchwy,
- szczęki.
Działania te mogą obejmować zarówno tylko błony śluzowe, jak i być skutkiem zaburzeń pierwotnie nerwowo-mięśniowych lub kostnych. Leki mogą być też przyczyną wad rozwojowych: rozszczepu wargi i podniebienia.[2-5]
Zmiany polekowe są nieswoiste i naśladują inne schorzenia obejmujące skórę i błony śluzowe, np.:
- liszaj płaski,
- pęcherzycę zwykłą,
- pemfigoid błon śluzowych,
- toczeń rumieniowaty,
- rumień wielopostaciowy,
- grzybice,
- inne zakażenia,
- niedobory kwasu foliowego, żelaza, cyjanokobalaminy i pirydoksyny.
Podobieństwo dotyczy nie tylko objawów i cech klinicznych, ale także obrazu histopatologicznego czy wyników oceny immunologicznej.[2-6]
Patogeneza polekowych zmian w jamie ustnej w wielu przypadkach nie jest wyjaśniona i nie wynika wprost z farmakologicznego mechanizmu działania leku. Brak także danych dotyczących rozpowszechnienia tego typu polekowych zmian, choć wydaje się, że są one względnie częste.[3] W zakresie polekowych działań niepożądanych najczęstsze wydają się skargi na uczucie suchości w jamie ustnej (kserostomia) i zaburzenia czucia smaku (dysguezja, aguezja) oraz na te wynikające z zapalenia błon śluzowych.[2,5]
Oddzielnym zagadnieniem są ostre i przewlekłe powikłania w obrębie jamy ustnej spowodowane przez chemioterapię przeciwnowotworową. Uogólnione zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – główny typ ostrego uszkodzenia – stwierdza się u około 20-40 proc....
