Dr n. med. Magda Aniko-Włodarczyk

Dr n. med. Olga Preuss

Dr n. med. Aleksandra Jaroń

Dr hab. med. Grzegorz Trybek

Gruczoł tarczowy (łac. glandula thyroidea) jest zlokalizowany w przednio-dolnej części szyi, jego formę determinuje lordoza odcinka szyjnego kręgosłupa. Składa się z dwóch płatów połączonych poprzecznie cieśnią, tworząc kształt litery H. Jego waga waha się od 20 do 50 g. Szczyty płatów sięgają do wysokości dolnej części krtani, podstawy kończą się na wysokości górnego otworu klatki piersiowej, natomiast cieśń przecina trzecią chrząstkę tchawicy.[1] Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego odpowiedzialnym za syntezę hormonów, których produkcja regulowana jest za pomocą sprzężenia zwrotnego ujemnego. Hormonalne szlaki sygnałowe przemieszczają się między podwzgórzem, przysadką i gruczołem tarczowym.[2] Mechanizm działania tej osi hormonalnej został przedstawiony na rycinie nr 1.

Ryc. 1. Mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego, kontrolującego produkcję hormonów tarczycy (opracowanie własne).

Podwzgórze produkuje tyreoliberynę – TRH, która pobudza przedni płat przysadki mózgowej do syntezy tyreotropiny – TSH. Obecna we krwi TSH stymuluje gruczoł tarczowy do wytwarzania trijodotyroniny – FT3 i tyroksyny – FT4. Synteza hormonów tarczycy odbywa się na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Wzrost stężenia FT3 i FT4 powoduje spadek wydzielania TSH.[3]

Pośród najczęstszych chorób gruczołu tarczowego możemy wymienić: niedoczynność, nadczynność oraz nowotwory tarczycy.

Rozpoznanie chorób gruczołu tarczowego opiera się na badaniu podmiotowym, przedmiotowym oraz dodatkowych, takich jak USG gruczołu oraz badania laboratoryjne stężenia FT4, FT3, TSH.[10]

Niedoczynność tarczycy

Pierwotna niedoczynność tarczycy, powstała wskutek uszkodzenia tarczycy, może mieć charakter wrodzony lub rozwinąć się między innymi:

• na tle autoimmunologicznym,
• jako powikłanie zapalenia gruczołu tarczowego (Hashimoto),
• jako powikłanie pooperacyjne,
• po leczeniu jodem radioaktywnym.

Definiowana jest jako zespół objawów klinicznych spowodowanych niedoborem tyroksyny, a co za tym idzie – niewystarczającym działaniem trijodotyroniny w komórkach organizmu, co prowadzi do ogólnego spowolnienia metabolizmu, zaburzeń termogenezy lub powstania obrzęku śródmiąższowego. Przyczyną tego obrzęku jest odkładanie się hydrofilowych glikozaminoglikanów oraz fibronektyny w obrębie tkanki podskórnej, mięśni itp.[3]

Przebieg niedoczynności tarczycy może mieć charakter jawny lub subkliniczny, kiedy to nie stwierdza się u pacjenta typowych objawów, a jedynie obniżenie nastroju, wzrost stężenia cholesterolu całkowitego czy LDL w osoczu. Postać objawowa niedoczynności tarczycy dotyczy szeregu zmian ogólnych oraz w obrębie wielu układów.[3-5] Charakterystyczne objawy przedstawiono na rycinie 2.

Ryc. 2. Objawy ogólne niedoczynności tarczycy.[3,4,13]

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy – hipertyreoza – jest to stan, w którym stężenie hormonów tarczycy przekracza zapotrzebowanie tkankowe (tyreotoksykoza), co prowadzi do rozwoju charakterystycznego zespołu objawów. Może przebiegać łagodnie bezobjawowo lub objawowo, co w skrajnych przypadkach prowadzi do stanu zagrożenia życia – przełomu tarczycowego. Nadczynność zazwyczaj rozwija się przez kilka miesięcy. Gdy pojawia się nagle, może być odpowiedzią na zastosowany środek cieniujący zawierający jod używany w radiologii. Zdarza się, że choroba rozwija się latami. Na uwagę zasługują pacjenci w wieku senioralnym, u których choroba ma głównie manifestacje kardiologiczne takie jak: zaburzenia rytmu serca (tachykardia, bradykardia), nadciś-ienie tętnicze czy występowanie bólów dławicowych.