Radiologia

Najczęstsze błędy i artefakty w radiografii stomatologicznej

Prof. zw. dr hab. med. Ingrid Różyło-Kalinowska

Kierownik Zakładu Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Adres do korespondencji: Prof. zw. dr hab. med. Ingrid Różyło-Kalinowska, Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, ul. Karmelicka 7, 20-081 Lublin, tel. 81 528 79 72, email: radiologia.stomatologiczna@umlub.pl

Wykonywanie badań radiologicznych jamy ustnej oraz części twarzowej czaszki jest trudne i wymaga dużych umiejętności praktycznych, większych niż wykonywanie zdjęć rentgenowskich innych części ciała. Z jednej strony jest to uwarunkowane złożoną budową anatomiczną łuków zębowych, a z drugiej strony koniecznością zapewnienia maksymalnej możliwej współpracy pacjenta przy niezbyt komfortowych badaniach (zdjęcia wewnątrzustne) czy dłużej trwającej akwizycji obrazu (zdjęcia pantomograficzne i badania tomografii stożkowej – CBCT). Postęp techniczny w radiografii stomatologicznej, a przede wszystkim jej digitalizacja, sprawiły, że wiele błędów i artefaktów opisywanych w podręcznikach ma właściwie znaczenie historyczne i w praktyce klinicznej już się ich nie spotyka.

W dobie automatyzacji ekspozycji w aparatach rentgenowskich można już zapomnieć o błędach technicznych i artefaktach wynikających z niewłaściwego doboru parametrów ekspozycji, a tym samym o zdjęciach „przebitych” i wykonanych przy zbyt niskich parametrach ekspozycji. W aparatach wewnątrzustnych wybranie ikony z numerem badanego zęba lub symbolu grupy zębów automatycznie powoduje ustawienie odpowiednich wartości szczytowego napięcia prądu (kV), natężenia prądu (mA) i czasu ekspozycji (s), przy czym te dwa ostatnie parametry nierzadko są ze sobą sprzężone jako tzw. mAs i nie można ich regulować oddzielnie. W przypadku pantomografii lub tomografii stożkowej wybiera się na przykład ikonę wielkości pacjenta lub wpisuje datę urodzenia i płeć, a parametry ekspozycji są również domyślnie ustawiane dla tych wartości. Oczywiście możliwa jest także ręczna regulacja tych parametrów, na przykład w przypadku rozbieżności między wiekiem kalendarzowym dziecka a jego wzrostem lub zróżnicowaniem populacyjnym gęstości mineralnej kości (znacznie wyższa u osób pochodzenia afroamerykańskiego niż kaukaskiego).

Ponieważ na co dzień korzystamy ze zdjęć cyfrowych, możemy również nie wspominać o błędach będących następstwem nieprawidłowego przechowywania i użytkowania filmów rentgenowskich lub niewłaściwego procesu obróbki chemicznej błony rentgenowskiej. Błędy te i artefakty można zaliczyć do grupy archiwalnych, a wiedza na ich temat, dostępna w podręcznikach, przydaje się już tylko w przypadku, gdy pacjenci przynoszą do porównania wcześniejsze radiogramy wykonane w czasach, gdy radiografia cyfrowa była jeszcze niedostępna lub mało używana.

Artefakty ruchowe spowodowane dyskomfortem pacjenta

Przejście na radiografię cyfrową nie oznacza jednak na razie całkowitej eliminacji błędów technicznych i artefaktów w radiologii stomatologicznej, chociażby dlatego, że w przypadku każdego badania z użyciem promieniowania rentgenowskiego pacjent m...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Trudność zachowania bezruchu u dzieci i pacjentów chorych

Druga przyczyna ewentualnych artefaktów ruchowych to brak współpracy pacjenta lub ruchy mimowolne. Nie ma ścisłych granic wiekowych, poniżej których nie wolno [...]

Błędy wynikające z pozycjonowania

Niezależnie od sposobu rejestracji obrazu rentgenowskiego, błędy wynikające z pozycjonowania są takie same dla zdjęć analogowych i cyfrowych.

Błędy spowodowane nieprawidłowym przygotowaniem pacjenta do badania RTG

Nie można zapomnieć o błędach związanych z nieprawidłowym przygotowaniem do badania rentgenowskiego części twarzowej czaszki (ryc. 3). Pacjent powinien usunąć z [...]

Podsumowanie

Dzięki postępowi technicznemu została zredukowana liczba błędów technicznych oraz artefaktów występujących w radiografii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej, ale cały czas należy zachować [...]
Do góry