BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Radiologia
Najczęstsze błędy i artefakty w radiografii stomatologicznej
Prof. zw. dr hab. med. Ingrid Różyło-Kalinowska
Wykonywanie badań radiologicznych jamy ustnej oraz części twarzowej czaszki jest trudne i wymaga dużych umiejętności praktycznych, większych niż wykonywanie zdjęć rentgenowskich innych części ciała. Z jednej strony jest to uwarunkowane złożoną budową anatomiczną łuków zębowych, a z drugiej strony koniecznością zapewnienia maksymalnej możliwej współpracy pacjenta przy niezbyt komfortowych badaniach (zdjęcia wewnątrzustne) czy dłużej trwającej akwizycji obrazu (zdjęcia pantomograficzne i badania tomografii stożkowej – CBCT). Postęp techniczny w radiografii stomatologicznej, a przede wszystkim jej digitalizacja, sprawiły, że wiele błędów i artefaktów opisywanych w podręcznikach ma właściwie znaczenie historyczne i w praktyce klinicznej już się ich nie spotyka.
W dobie automatyzacji ekspozycji w aparatach rentgenowskich można już zapomnieć o błędach technicznych i artefaktach wynikających z niewłaściwego doboru parametrów ekspozycji, a tym samym o zdjęciach „przebitych” i wykonanych przy zbyt niskich parametrach ekspozycji. W aparatach wewnątrzustnych wybranie ikony z numerem badanego zęba lub symbolu grupy zębów automatycznie powoduje ustawienie odpowiednich wartości szczytowego napięcia prądu (kV), natężenia prądu (mA) i czasu ekspozycji (s), przy czym te dwa ostatnie parametry nierzadko są ze sobą sprzężone jako tzw. mAs i nie można ich regulować oddzielnie. W przypadku pantomografii lub tomografii stożkowej wybiera się na przykład ikonę wielkości pacjenta lub wpisuje datę urodzenia i płeć, a parametry ekspozycji są również domyślnie ustawiane dla tych wartości. Oczywiście możliwa jest także ręczna regulacja tych parametrów, na przykład w przypadku rozbieżności między wiekiem kalendarzowym dziecka a jego wzrostem lub zróżnicowaniem populacyjnym gęstości mineralnej kości (znacznie wyższa u osób pochodzenia afroamerykańskiego niż kaukaskiego).
Ponieważ na co dzień korzystamy ze zdjęć cyfrowych, możemy również nie wspominać o błędach będących następstwem nieprawidłowego przechowywania i użytkowania filmów rentgenowskich lub niewłaściwego procesu obróbki chemicznej błony rentgenowskiej. Błędy te i artefakty można zaliczyć do grupy archiwalnych, a wiedza na ich temat, dostępna w podręcznikach, przydaje się już tylko w przypadku, gdy pacjenci przynoszą do porównania wcześniejsze radiogramy wykonane w czasach, gdy radiografia cyfrowa była jeszcze niedostępna lub mało używana.
Artefakty ruchowe spowodowane dyskomfortem pacjenta
Przejście na radiografię cyfrową nie oznacza jednak na razie całkowitej eliminacji błędów technicznych i artefaktów w radiologii stomatologicznej, chociażby dlatego, że w przypadku każdego badania z użyciem promieniowania rentgenowskiego pacjent m...