Wymagania pacjentów dotyczące estetyki uzębienia nieustannie wzrastają. Atrakcyjny wygląd, którego elementem jest harmonijny uśmiech, może prowadzić do poprawy samopoczucia i podwyższenia samooceny. Dlatego lekarze dentyści coraz częściej konfrontują się z problemem, jakim są przebarwienia zębów. Do nieprawidłowości barwy zębów zaliczane są m.in. defekty szkliwa w postaci białych plam. Wybór metody leczenia zależy przede wszystkim od głębokości, na jaką przebarwienia penetrują powierzchnię zęba. Klinicznie bardzo często trudno określić ich rzeczywisty zasięg, dlatego zgodnie ze współczesnymi założeniami stomatologii minimalnie inwazyjnej (MID – minimally invasive dentistry) regułą jest rozpoczynanie leczenia od technik maksymalnie oszczędzających tkanki zęba i podejmowanie czynności bardziej inwazyjnych tylko przy braku skuteczności tych pierwszych. Aspekt ten jest szczególnie istotny w przypadku osób młodych, u których należy zminimalizować ingerencję w struktury tkanek zębów^1,2.

Przyczyny powstawania białych plam

Proces próchnicowy

Białe plamy mają najczęściej pochodzenie próchnicowe. Powstają na skutek zaburzenia równowagi pomiędzy procesem demineralizacji i remineralizacji w szkliwie. W wyniku nadmiernej produkcji kwasów przez bakterie dochodzi do przekroczenia krytycznego dla szkliwa poziomu pH (poniżej wartości 5,5), co powoduje demineralizację – rozpuszczanie fosforanów wapnia zawartych w hydroksyapatytach oraz dyfuzję jonów wapniowych i fosforanowych do płytki, a także śliny. W ten sposób zostaje zainicjowana podpowierzchniowa demineralizacja szkliwa, którego struktura staje się bardziej porowata, co wpływa na zmianę jego właściwości optycznych i kliniczną manifestację w postaci białych, nieprzeziernych plam^2,3 (ryc. 1). W początkowej fazie warstwa zewnętrzna jest niezmieniona i nieobjęta procesem chorobowym. Uważa się, iż sytuacja ta jest związana z remineralizującym wpływem czynników zawartych w ślinie^3,4. Przy obecności jonów fluorkowych rozpuszczany hydroksyapatyt jest zastępowany fluoroapatytem (pH krytyczne 4,5), tworząc wysoko zmineralizowaną warstwę powierzchowną, pokrywającą podpowierzchniowe ognisko demineralizacji. W przypadku utraty powierzchownej warstwy szkliwa zmiana traci połysk i staje się matowa⁵. Plama próchnicowa jest odwracalnym stadium choroby, aż do momentu powstania ubytku w obrębie szkliwa³. Mimo iż kliniczna ocena stopnia demineralizacji zmiany jest bardzo trudna, istnieje sposób w przybliżeniu określający stopień utraty substancji mineralnych. Przy ujawnieniu się plamy wyłącznie po jej osuszeniu mamy do czynienia z mikroskopowo niewielką zmianą. Uwidocznienie defektu już bez osuszania świadczy natomiast o jej większym zaawansowaniu⁵ (ryc. 2A, B).