Ślina jest niezwykle ważnym płynem biologicznym − odgrywa rolę w odczuwaniu smaku i wstępnym trawieniu. Jest również istotnym elementem obrony błony śluzowej i zębów przed mikroorganizmami chorobotwórczymi obecnymi w jamie ustnej^1,2. Jest ona wydzieliną gruczołów ślinowych − trzech par głównych (ślinianki przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe) oraz licznych drobnych gruczołów ślinowych obecnych w całej jamie ustnej. Składa się z wody (99%), substancji nieorganicznych (m.in. Na⁺, K⁺, Cl^-) i organicznych (immunoglobulin, albumin, enzymów) oraz mocznika, aminokwasów, kreatyniny, węglowodanów, kwasów tłuszczowych, cholesterolu, lecytyny i fosfolipidów. Składniki te są bezpośrednio wytwarzane przez gruczoły ślinowe, a także transportowane z krwi, poprzez pasywną dyfuzję, ultrafiltrację oraz transport aktywny. Dzięki swoim właściwościom i omawianym procesom ślina odzwierciedla stany patologiczne organizmu³. Pozwala to na rozwijanie diagnostyki klinicznej opartej na wykorzystaniu śliny. W zależności od stanu organizmu oraz braku lub obecności stymulujących bodźców, wydzielanie śliny wynosi od 0,33-0,5 ml/min (ślina niestymulowana) do 1,5-2,3 ml/min (po silnym pobudzeniu, np. pokarmem)^4,5. Na szybkość jej wydzielania mają wpływ również: cykl dobowy, wiek, stan nawodnienia organizmu, proces żucia, higiena jamy ustnej, wysiłek fizyczny i inne².

Ślina jako materiał diagnostyczny

Ślina jako płyn biologiczny odzwierciedla – jak wspomniano − stany patologiczne organizmu, co pozwala na jej użycie do celów diagnostycznych³. Jej zaletą jako materiału diagnostycznego jest m.in. sposób pobierania, który jest nieinwazyjny, bezbolesny i tani, a jednocześnie wygodny w przypadku małych dzieci, osób aktywnych zawodowo oraz w wieku podeszłym. Pobieranie śliny jest stosunkowo łatwe i bezpieczne również w warunkach domowych, bez angażowania personelu pielęgniarskiego. Transport takiego materiału nie wymaga specjalnej procedury, a związki oznaczane w ślinie zwykle charakteryzują się dużą trwałością. Wszystkie te zalety powodują rosnącą popularność wykorzystywania śliny w diagnostyce, ponieważ wydaje się ona potencjalnie doskonałym materiałem do monitorowania ogólnego stanu zdrowia oraz diagnostyki schorzeń^6-8.