Próchnica to choroba związana ze stylem życia, a za jej powstanie odpowiadają utrwalone nawyki antyzdrowotne, takie jak niedostateczna higiena jamy ustnej oraz spożywanie produktów obfitujących w węglowodany. Oba te czynniki sprzyjają powstawaniu i zaleganiu na zębach płytki bogatej w bakterie, które, produkując kwasy, znacząco zmieniają pH jamy ustnej. Inicjuje to demineralizację twardych tkanek zębów, która początkowo jest niewielka i może ulec remineralizacji dzięki buforowym właściwościom śliny lub rezerwuarom fluoru w jamie ustnej, czyli procesom naprawczym. Kiedy jednak pH jest zbyt niskie i utrzymuje się zbyt długo, procesy remineralizacyjne zawodzą i powstają rozległe uszkodzenia jakościowe i ilościowe szkliwa oraz zębiny. Opisany powyżej mechanizm jest podobny zarówno w przypadku próchnicy pierwotnej, jak i tej, która dotyka zęby już wcześniej leczone i dotyczy obszarów, gdzie wypełnienie styka się z tkankami zęba. Próchnica powstająca ponownie jest uznawana za jedną z najczęstszych i najpoważniejszych przyczyn wdrażania zachowawczego leczenia chirurgicznego w stomatologii. Prowadzi bowiem w mechanizmie błędnego koła cyklu wymiany wypełnień do przedwczesnej utraty zęba. Diagnostyka wtórnych zmian próchnicowych jest niezwykle trudna, leczenie ponowne wdrażane przez klinicystów jest często spóźnione lub odwrotnie − przedwczesne bądź niepotrzebne.

Patogeneza

Przyczyny powstawania zmian próchnicowych wtórnych są od lat obiektem badań naukowców. Wciąż brak zgodności pomiędzy badaczami na temat definiowania i nomenklatury zmian tkanek twardych zęba związanych z istniejącym już w nim wypełnieniem. Wiemy, że zmiany chorobowe ponowne mogą być pierwotnymi zmianami próchnicowymi rozwijającymi się z powodu tego, że proces próchnicowy nie został dostatecznie opanowany lub mogą być spowodowane defektami brzegu wypełnienia i powstaniem mikroszczeliny pomiędzy tkankami zęba a wypełnieniem o różnej etiologii^1-3 (ryc. 1-6), dlatego w piśmiennictwie anglojęzycznym istnieje kilka określeń na omawiane zjawisko: próchnica wtórna (SC − secondary caries), próchnica nawracająca (RC − recurrent caries) oraz próchnica przylegająca do wypełnień i uszczelniaczy (CARS − caries-associated with restorations and sealants). Niezależnie jednak od nomenklatury dominuje teoria, że najistotniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za powstanie próchnicy wtórnej odpowiada tzw. mikroprzeciek (microleakage)^4,5. Mikroprzeciek jest związany z obecnością mikroszczeliny pomiędzy wypełnieniem a tkankami zęba. W szczelinę tę wnikają bakterie oraz ich kwaśne metabolity, co z czasem doprowadza do demineralizacji oraz rozwoju próchnicy wzdłuż brzegów wypełnień. Za pojawienie się mikroszczeliny odpowiedzialne są: