Definicje

Zatoki przynosowe to przestrzenie powietrzne w przedniej części twarzoczaszki, pokryte błoną śluzową, w której znajdują się gruczoły śluzowe, i urzęsionym nabłonkiem. Zatoki przynosowe znajdują się w poszczególnych kościach twarzoczaszki i od nich przyjmują nazwy (sitowe, szczękowe, czołowe, klinowe). Zatoki przynosowe łączą się z jamą nosową przez przewód nosowy środkowy (sitowe przednie, szczękowe, czołowe) i górny (sitowe tylne i klinowe).

Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (rhinosinusitis) to proces zapalny błony śluzowej wyściełającej zatoki przynosowe i jamę nosową powstający w przebiegu zaburzenia ich wentylacji i drenażu niezależnie od przyczyny.

Klasyfikacja

Zapalenie zatok przynosowych (ZZP) może mieć postać:

• ostrą (wirusową, bakteryjną) lub przewlekłą (z polipami lub bez polipów)
• nawracającą i nawrotową (tab. 1).

Objawy zapalenia zatok przynosowych przedstawia tabela 2.

Ostre zapalenie zatok przynosowych

Ostre zapalenie zatok przynosowych (OZZP) to stan zapalny o nagłym początku, trwający do 4 tygodni, obejmujący jamy nosowe wraz z zatokami przynosowymi. OZZP dzieli się na:

• przeziębienie (OZZP wirusowe), gdy objawy trwają poniżej 10 dni
• postwirusowe, gdy objawy nasilają się po 5 dniach lub utrzymują się ponad 10 dni, ale trwają krócej niż 12 tygodni
• bakteryjne, gdy występują co najmniej 3 objawy: podbarwiona, zwykle jednostronna wydzielina i ropny wyciek z nosa, silny ból miejscowy (zwykle jednostronny), gorączka powyżej 38^oC, podwyższone wskaźniki OB/CRP i nasilenie po okresie poprawy.

Zapalenie górnych dróg oddechowych trwające ponad 10 dni bez poprawy (wyciek z nosa, kaszel w dzień, nasilający się w nocy) albo nagłe nasilenie objawów po początkowej poprawie, lub objawy infekcji górnych dróg oddechowych o większym nasileniu niż zwykle (wysoka gorączka, obfity ropny wyciek z nosa, ból i obrzęk oczodołu) potwierdzają bakteryjny charakter choroby.

Objawy

Objawy ostrego zapalenia zatok przynosowych przedstawia tabela 3. Ustępują one całkowicie przed upływem 12 tygodni.

Podział OZZP ze względu na nasilenie objawów

Nasilenie objawów określa się punktowo, od 1 do 10, w wizualnej skali analogowej (VAS – visual analoque scale) (ryc. 1). Wynik pozwala na określenie nasilenia dolegliwości i wyróżnienie trzech postaci choroby:

• łagodnej (VAS 0-3)
• umiarkowanej (VAS >3-7)
• ciężkiej (VAS >7-10).

Ocena na skali VAS pozwala zakwalifikować objawy do odpowiedniej grupy pod względem nasilenia dolegliwości, a także monitorować skuteczność leczenia.