Wstęp

Jama ustna jest pierwszym odcinkiem przewodu pokarmowego i okresowo pierwszym odcinkiem układu oddechowego. Oddychanie przez usta w warunkach fizjologicznych następuje w czasie dużego wysiłku fizycznego oraz pod wpływem emocji. W sytuacjach patologicznych natomiast zjawisko to zachodzi wskutek upośledzenia drożności nosa, zwiększenia zapotrzebowania na powietrze oddechowe, np. podczas wysokiej gorączki, oraz w sytuacjach, gdy konieczne jest zmniejszenie oporów oddechowych, np. podczas napadu duszności.

Rodzaje zmian w jamie ustnej

Wykwity pierwotne

Plama

Plama (macula) to ograniczony wykwit cechujący się zmianą zabarwienia części błony śluzowej jamy ustnej. Plamy mogą być wywołane zmianami naczyniowymi, np. przekrwieniem. Noszą wówczas nazwę osutki śluzówkowej (enanthema). Zmiany te występują w przebiegu niektórych chorób zakaźnych lub jako skutek podawania leków. Niekiedy takie plamy naczyniowe będące skutkiem przekrwienia czynnego otaczają inne zmiany śluzówkowe, np. afty, owrzodzenia lub pęcherze.

Również przekrwienie bierne może wywoływać zmianę zabarwienia błon śluzowych. W schorzeniach ogólnych, np. niewydolności krążenia, zasiniona bywa cała powierzchnia błony śluzowej jamy ustnej, a w schorzeniach miejscowych, np. żylakach dolnej powierzchni języka, zasinione są części błony śluzowej pokrywającej tę okolicę. Plamy naczyniowe występują też w schorzeniach przebiegających z trwałym poszerzeniem naczyń, np. w chorobie Rendu-Oslera-Webera. Zmianę zabarwienia mogą ponadto powodować wynaczynienia do błony śluzowej.

Poza plamami naczyniowymi znaczenie kliniczne mają plamy złogowe. Występują w przebiegu zatruć niektórymi metalami ciężkimi (bizmutem – ciemnoniebieskie, srebrem – szare). Zmiany te lokalizują się zwykle na brzegu dziąseł. Mniejsze znaczenie kliniczne mają plamy barwnikowe powstające w wyniku nadmiernego nagromadzenia melaniny na ograniczonych przestrzeniach.

Grudka

Grudka (papula) to wykwit o powierzchni wystającej ponad błonę śluzową, o zwiększonej spoistości, ostro odgraniczony. Grudki mogą być nabłonkowe, łącznotkankowe, mieszane. Zmiany te powstają na nabłonku.

Guzek

Guzek (tuberculum) od grudki różni się lokalizacją – obejmuje nie tylko nabłonek, lecz również błonę śluzową właściwą.

Guz

Guzy (nodus) mogą mieć charakter zapalny swoisty, zapalny nieswoisty lub nowotworowy. Z podłożem są połączone szeroką podstawą lub szypułą.

Bąbel pokrzywkowy

Bąbel pokrzywkowy (urtica) występuje na błonie śluzowej, jest wypukły, ma związek z alergią.