Wstęp

Hormony tarczycy odgrywają bardzo ważną rolę we wzroście i dojrzewaniu komórek i tkanek w okresie płodowym i noworodkowym. Zaburzenia czynności tarczycy w najwcześniejszych okresach życia prowadzą nie tylko do zaburzeń metabolicznych, przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, czynności serca, ale przede wszystkim do zaburzeń dojrzewania tkanki nerwowej, szkieletu i innych tkanek organizmu. Nieprawidłowości wynikające z braku lub nadmiaru hormonów tarczycy w okresie płodowym i noworodkowym powodują trwałe zmiany, które nie znikają nawet po wyrównaniu czynności tarczycy w późniejszych okresach życia.

Rozwój tarczycy w życiu płodowym

Rozwój tarczycy u płodu rozpoczyna się od wyróżnienia grupy komórek endodermalnych w tylnej części jamy ustnej, która jest częścią jelita głowowego. W komórkach uaktywnia się genetyczny program rozwojowy, który prowadzi do ich proliferacji i specyfikacji funkcji. W 20–22 dniu życia płodowego powstaje zgrubienie w linii pośrodkowej tej części jelita. Potem zawiązek tarczycy wędruje od otworu pomiędzy zawiązkami języka wzdłuż tzw. przewodu językowo-tarczowego. Migracja zawiązka tarczycy trwa do 30–40 dnia życia płodowego. W tym czasie z piątej kieszonki skrzelowej z ciał ultimobranchialnych zawierających komórki grzebieni nerwowych do tarczycy przemieszczają się komórki C produkujące kalcytoninę. W 7 tygodniu życia płodowego gruczoł tarczowy znajduje się w normalnym, przedtchawiczym położeniu na szyi poniżej chrząstki tarczowatej krtani, na poziomie 2–3 pierścienia tchawicy. Przewód językowo-tarczowy zarasta do 10 tygodnia. Pozostaje tylko górna część zwana otworem ślepym (foramen cecum) w linii środkowej na granicy trzonu i nasady języka. Pęcherzyki tarczycowe zaczynają się tworzyć około 70 dnia życia płodowego. TSH nie wpływa na migrację komórek endodermy i wzrost tarczycy we wstępnych fazach rozwoju. Oddziałują tu miejscowe czynniki wzrostowe wydzielane przez sąsiadujące komórki płodowe. Procesy te są koordynowane przez czynniki transkrypcyjne (NKX2, FOXE1, PAX8). We wczesnej organogenezie tarczycy odgrywają też rolę czynniki wzrostowe HHEX1, HOXA3 i rodzina czynników wzrostu fibroblastów FGF. Podczas migracji gruczołu tarczowego w kierunku kaudalnym może dojść do atrofii, rozwoju cysty lub ektopii tarczycy.

Pomiędzy 10 a 12 tygodniem wieku ciążowego w tarczycy pojawiają się pęcherzyki, można zaobserwować gromadzenie jodu i oznaczyć tyreoglobulinę we wnętrzu pęcherzyków. Pomiędzy 11 a 12 tygodniem ciąży w surowicy płodu wykrywalne są hormony tarczycy ...