Wstęp

Choroby nowotworowe mogą wpływać na czynność tarczycy wskutek samego rozwoju procesu chorobowego, konieczności leczenia operacyjnego, cytostatycznego lub naświetlania promieniami X. Skutki leczenia przeciwnowotworowego są różnorodne – lepiej znany jest wpływ radioterapii niż działanie leków cytostatycznych na tarczycę. Coraz dłuższy jest okres przeżycia pacjentów po leczeniu nowotworów i w części przypadków nie różni się on od średniego okresu przeżycia osób zdrowych. Zaburzenia czynności tarczycy występują z reguły bezpośrednio podczas choroby nowotworowej, gdy tarczyca jest niszczona przez nowotwór lub zostaje uszkodzona w trakcie leczenia chirurgicznego. Następstwa radioterapii i chemioterapii rozwijają się powoli i narastają w ciągu kolejnych lat po zakończeniu leczenia.

Odrębny problem stanowi wtórna niedoczynność tarczycy po uszkodzeniu okolicy podwzgórzowo-przysadkowej. Pooperacyjne uszkodzenia lub spustoszenia dokonane przez sam nowotwór mózgu prowadzą do niedoczynności przysadki w zakresie wydzielania TSH, ale też innych hormonów tropowych. Często niepowodzenia w rehabilitacji pacjentów po leczeniu choroby nowotworowej związane są z osłabieniem mięśniowym, gorszym rozwojem fizycznym i mniejszą sprawnością umysłową. Jest to skutek wtórnej niedoczynności tarczycy połączonej z wtórną niedoczynnością nadnerczy i niedoborem hormonu wzrostu.

Skala problemu

Częstość występowania nowotworów u dzieci w Polsce określa się jako 1400 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe rocznie. Najczęstsze są ostre białaczki limfoblastyczne (25–30%), chłoniaki (10%), guzy ośrodkowego układu nerwowego (15%), nowotwory tkanek miękkich i kości (14%), zwojak zarodkowy (7%) i guz Wilmsa (6%). Celowane metody leczenia i indywidualne schematy chemioterapii spowodowały ogromny postęp w skuteczności terapii nowotworów.

Wskaźnik wyleczeń (remisja 5-letnia)

Wskaźnik wyleczeń w chorobach nowotworowych u dzieci jest następujący:

• ziarnica złośliwa – 92%

• guz Wilmsa – 95%

• ostra białaczka limfoblastyczna – 80%

• mięsak prążkowanokomórkowy (rhabdomyosarcoma) – 56%.

Na metody leczenia stosowane w onkologii najbardziej wrażliwe są gonady, tarczyca, podwzgórze i przysadka.

Etiopatogeneza

Przyczyną zaburzeń czynności tarczycy może być bezpośrednio rozwój choroby nowotworowej, zastosowane leczenie onkologiczne lub obydwa te czynniki.

Wpływ rozwoju nowotworu na czynność tarczycy

• Nowotwory mózgu, okolicy podwzgórzowo-przysadkowej wskutek ucisku oraz niszczenia podwzgórza i przysadki powodują zmniejszenie wydzielania TSH i TRH, co prowadzi do wtórnej niedoczynności tarczycy. Ponieważ wydzielenie TSH i TRH jest filogenetyc...