Wstęp

Zjawiska fizjologiczne dotyczące gruczołu tarczowego, które ulegają pewnym zmianom w ciąży, obejmują:

• wzrost stężenia globulin wiążących hormony tarczycy (TBG – thyroxine binding globulin)

• wzrost stężenia całkowitych frakcji hormonów tarczycy (TT₄ – total thyroxine, TT₃ – total triiodothyronine)

• wzrost nerkowego i tarczycowego klirensu jodu

• przezłożyskowy transfer tyroksyny i jodu

• metabolizm jodotyronin w łożysku

• stopniowy wzrost stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG – human chorionic gonadotropin) w I trymestrze.

Powyższe zmiany fizjologiczne powodują zwiększone zapotrzebowanie na jod i hormony tarczycy u kobiety ciężarnej.

Podobieństwo budowy chemicznej tyreotropiny (TSH) i hCG powoduje, że oba hormony w podobny sposób oddziałują na gruczoł tarczowy, tzn. pobudzają procesy wzrostowe i czynność wydzielniczą. Z tego powodu podwyższaniu stężenia hCG w I trymestrze ciąży towarzyszy podwyższanie stężenia hormonów tarczycy i w następstwie stopniowe obniżanie stężenia TSH, często do poziomu poniżej wartości referencyjnych (wyznaczonych dla populacji ogólnej). Obniżone stężenie TSH pod koniec I trymestru nie jest dowodem na rzeczywistą nadczynność tarczycy. Od początku II trymestru stężenie hCG obniża się, a stężenie TSH powraca do wartości wyjściowych (sprzed ciąży).

Kolejną zmianę fizjologiczną w ciąży stanowi zwiększona tolerancja immunologiczna (tzw. immunosupresyjne działanie ciąży), dzięki której większość chorób autoimmunizacyjnych, w tym choroby autoimmunizacyjne tarczycy, przebiega łagodniej. Najbardziej spektakularnym przykładem korzystnego wpływu ciąży na przebieg chorób autoimmunizacyjnych tarczycy jest zmiana proporcji dwóch subpopulacji przeciwciał przeciwreceptorowych (TRAb) w chorobie Gravesa-Basedowa, a mianowicie dochodzi do względnego zmniejszenia puli przeciwciał pobudzających receptor TSH i do względnego podwyższenia puli przeciwciał blokujących ten receptor.

W okresie poporodowym zjawisko zwiększonej tolerancji immunologicznej wygasa i może dojść – wskutek immunologicznego „zjawiska z odbicia” („rebound effect”) – do zaostrzenia wcześniej występujących lub do ujawnienia się nowych chorób autoimmunizacyjnych.

Do tej pory opublikowano trzy główne pozycje literaturowe zawierające wytyczne dotyczące postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w chorobach tarczycy w ciąży. Zalecenia przedstawione w tym rozdziale zostały przygotowane na podstawie obowiązujących wytycznych.

Profilaktyka jodowa

Zalecana dobowa podaż jodu dla różnych grup wiekowych wynosi: