Wstęp

Ból jest odbierany przez układ nerwowy lub w nim generowany, co w sposób naturalny włącza neurologię w orbitę zainteresowań i badań tego złożonego zjawiska. W praktyce neurologa 1/3 pacjentów przychodzi po poradę z powodu bólu, ale w neurologii są też choroby, których jedynym lub najważniejszym objawem jest ból. Do takich należą np. pierwotne bóle głowy, nerwobóle, szczególnie nerwów czaszkowych i nieswoiste bóle krzyża. Leczenie tych chorób ukierunkowane jest na ból i patomechanizmy jego powstawania. Szczególnym problemem jest ból neurogenny, który powstaje w układzie nerwowym. Ból neurogenny można podzielić na:

• ból neuropatyczny
• nerwoból
• ból ośrodkowy
• ból psychogenny.

Ból neuropatyczny

Ból neuropatyczny występuje najczęściej w neuropatiach lub polineuropatiach, takich jak cukrzycowa, po półpaścu, alkoholowa oraz o innym pochodzeniu (neuropatie z ucisku, np. radikulopatia w dyskopatii, w zespole kanału nadgarstka). Przyczyną bólu neuropatycznego jest uszkodzenie nerwu obwodowego w następstwie znanej przyczyny, dlatego zawsze stwierdza się neurologiczne objawy tego uszkodzenia.

Epidemiologia

Ocenia się, że ból neuropatyczny występuje u 0,5-0,8% populacji ogólnej i 20% pacjentów leczonych w poradniach przeciwbólowych.

Patomechanizm

Ból neuropatyczny powstaje w przebiegu procesów patologicznych pierwszego neuronu czuciowego. Nie każdej neuropatii towarzyszy ból neuropatyczny. Jego powstawanie w różnych jednostkach chorobowych może być odmienne, co powoduje różną odpowiedź na leczenie.

Patomechanizm bólu neuropatycznego od lat przykuwał uwagę badaczy. Już od dawna wiadomo, że uczestniczą w nim nerwy współczulne („krótkie spięcie” między włóknami bólowymi i współczulnymi w miejscu uszkodzenia). Dziś uznaje się rolę układu współczulnego w organizacji ogniska generującego ból i uwrażliwienia obwodowego, w następstwie czego w zwoju rdzeniowym powstają połączenia międzyneuronalne przekazujące impulsy proprioceptywne z włókien mięśniowych przewodzone włóknami A-β do zwoju rdzeniowego. Stąd impuls nocyceptywny jest przekazywany do rogu tylnego rdzenia, gdzie dochodzi do wielu zmian biochemicznych skutkujących odczuciem bólu. To złożone zjawisko tłumaczy odczuwanie bólu ciągłego i napadowego pod wpływem bodźców niebólowych (alodynia). Nie wyjaśniono, dlaczego w jednych przypadkach duże uszkodzenie neuronu obwodowego nie powoduje bólu, w innych zaś małe uszkodzenie wywołuje silne bóle. Być może zależy to od stopnia aktywacji układu współczulnego.