Wstęp

Z rozwojem technologii wiąże się wzrost zagrożenia związkami toksycznymi. Skażenia przemysłowe substancjami lotnymi, bardzo groźne dla życia i zdrowia ludzi, mogą być skutkiem awarii lub katastrof. Najczęściej przyczyną niebezpiecznych skażeń chemicznych są ludzkie błędy, czasami działania celowe. Przykładem zamierzonego działania jest używanie gazów bojowych w czasie działań wojennych i ataków terrorystycznych czy gazów drażniących albo obezwładniających podczas akcji służb prewencyjnych i policji.

Ostre zatrucia substancjami lotnymi związane są najczęściej z wykonywaniem obowiązków służbowych. Zdarzają się przede wszystkim w zakładach przemysłowych, w których gazy takie są produkowane bądź stosowane do wytwarzania innych związków chemicznych albo powstają jako produkty uboczne w procesach technologicznych. Do ostrych zatruć dochodzi w przypadku awarii technicznej lub błędu pracownika.

W warunkach pozazawodowych przyczyną zatrucia najczęściej jest tlenek węgla. Zatruciom rozpuszczalnikami organicznymi poświęcono osobny rozdział.

Klasyfikacja gazów szkodliwych dla człowieka

Na podstawie sposobu działania na organizm gazy dzielimy na 3 grupy:

• gazy duszące
• gazy toksyczne
• gazy drażniące.
  
  

Gazy drażniące nie mają istotnego znaczenia z punktu widzenia zaburzeń neurologicznych, dlatego nie omówiono ich w tym rozdziale.

Gazy duszące

Gazy duszące nie mają chemicznego wpływu na organizm ludzki, nie łączą się z metalami, hemoglobiną ani żadnymi enzymami. Efekt szkodliwy jest skutkiem konkurencyjnego zmniejszenia zawartości tlenu w powietrzu. Objawy duszenia występują przy obniżeniu stężenia tlenu do 15-16%, utrata przytomności i zgon następuje przy obniżeniu stężenia tlenu do 6-8%. Do grupy tej należą m.in. acetylen, argon, butan, etan, etylen, hel, metan, neon, propan, propylen, wodór.

Patofizjologia i obraz kliniczny

Objawy kliniczne o różnym stopniu nasilenia pojawiają się w zależności od wysycenia hemoglobiny tlenem. Najbardziej wrażliwe na niedotlenienie są tkanki wymagające bogatego zaopatrzenia w tlen – ośrodkowy układ nerwowy, serce i narządy miąższowe. Wysycenie tlenem hemoglobiny w 64-82% powoduje duszności i uczucie zmęczenia, bóle i zawroty głowy, zaburzenia koordynacji ruchowej oraz istotne zaburzenia zdolności oceny sytuacji. Osoby narażone często tracą orientację i nie potrafią opuścić samodzielnie miejsca wypadku. Saturacja hemoglobiny tlenem poniżej 60-70% powoduje drgawki i po 3-5 minutach utratę świadomości. Oprócz objawów z OUN obserwuje się również przyspieszenie oddechu, tachykardię, zaburzenia rytmu serca pod postacią arytmii przedsionkowych i komorowych. Następnie pojawiają się cechy narastającego niedokrwienia mięśnia sercowego, spadek ciśnienia tętniczego, bradykardia i zatrzymanie czynności serca.