Potrójne testy combo – komu w pierwszej kolejności, jak rozliczać

Z powodu infekcji wirusowych gabinety lekarzy rodzinnych przeżywają oblężenie. By ułatwić podejmowanie decyzji odnośnie do wykonywania testów, dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, prof. UMW, konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, zajęła stanowisko dotyczące wykonywania szybkich testów antygenowych w kierunku grypy, COVID-19 i RSV w podstawowej opiece zdrowotnej.
Przypomnijmy, że taka możliwość pojawiła się 5 stycznia − testy te są obecnie świadczeniem gwarantowanym w POZ.
Po co diagnozować?
Prof. Agnieszka Mastalerz-Migas przypomina, że objawy kliniczne infekcji dróg oddechowych wywoływanych przez różne wirusy są podobne i nie jest możliwe zidentyfikowanie czynnika etiologicznego wyłącznie na podstawie badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta. W ustaleniu etiologii infekcji pomocne mogą być przesłanki epidemiologiczne (np. kontakt z osobą z potwierdzonym zakażeniem). Testowanie pozwala na dokładniejszą diagnozę, a co za tym idzie − trafniejszy dobór leczenia (np. decyzja o włączeniu leczenia przeciwwirusowego w przypadku rozpoznania grypy, uniknięcie stosowania niepotrzebnej antybiotykoterapii). Zidentyfikowanie czynnika wywołującego infekcję ułatwia podejmowanie decyzji o zastosowaniu profilaktyki u osób z otoczenia chorego, które są narażone na ciężki przebieg i powikłania.
Komu w pierwszej kolejności wskazane jest wykonanie testu?
Według konsultant krajowej przede wszystkim osobom z grup ryzyka ciężkiego przebiegu tych chorób czy rozwoju powikłań. Są to:
− dzieci poniżej 5. r.ż. (szczególnie poniżej 2. r.ż.),
− osoby starsze – powyżej 65. r.ż., ale ryzyko wzrasta już powyżej 50. r.ż.,
− chorzy przewlekle na choroby układu oddechowego, układu sercowo-naczyniowego, nerek, wątroby, cukrzycę, choroby hematologiczne, neurologiczne, metaboliczne, nowotwory, inne
− kobiety w ciąży i w okresie połogu,
− pacjenci w immunosupresji, w tym również zakażeni HIV,
− dzieci przewlekle przyjmujące kwas acetylosalicylowy,
− chorzy otyli (z BMI powyżej 40),
− pensjonariusze domów pomocy społecznej.
Test powinien być wykonany także u każdego pacjenta spoza ww. grup, jeśli objawy są nasilone, a wykonanie testu będzie miało wpływ na postępowanie, np. podjęcie decyzji terapeutycznej.
Co wziąć pod uwagę?
Konsultant zwraca uwagę, że zlecając diagnostykę za pomocą testów antygenowych, należy pamiętać o kilku istotnych aspektach:
1. Na wynik badania może wpływać wiele czynników, m.in.: rodzaj testu, pobrany do badania materiał biologiczny, czas trwania objawów chorobowych w momencie wykonywania testu, doświadczenie oraz umiejętności personelu pobierającego materiał biologiczny do badania i wykonującego szybki test diagnostyczny. Należy mieć na uwadze ryzyko wyników fałszywie ujemnych.
2. Preferowane jest pobranie próbki z nosogardzieli. Należy postępować zgodnie z instrukcją producenta testu.
3. Ujemny wynik testu nie stanowi wskazania do przerwania leczenia przeciwwirusowego grypy, gdy zostało ono włączone przed wykonaniem testu, jeśli obraz kliniczny i przesłanki epidemiologiczne wskazują na wysokie prawdopodobieństwo infekcji tym wirusem.
4. Przy obrazie klinicznym i epidemiologicznym przemawiającym za rozpoznaniem grypy, w przypadku pacjentów z grup ryzyka ciężkiego przebiegu grypy nie należy opóźniać rozpoczęcia leczenia z powodu oczekiwania na wykonanie testu.
5. Decyzji o wykonaniu testu nie powinno się uzależniać od stanu zaszczepienia danej osoby (dotyczy zarówno COVID-19, jak i grypy).
6. Profilaktyka paliwizumabem (przeciwciało monoklonalne stosowane u wcześniaków w zapobieganiu zakażeniu RSV) może dawać wyniki fałszywie ujemne niektórych szybkich testów antygenowych RSV.
Obowiązek zgłoszenia
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 10 grudnia 2019 r. w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu, rozpoznanie grypy oraz zakażenia wirusem SARS-CoV-2 wymaga zgłoszenia do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego (formularz ZLK-1 – papierowy lub elektronicznie za pośrednictwem aplikacji gabinetowej lub gabinet.gov.pl).
Po wykonaniu testu
Prof. Mastalerz-Migas przedstawiła też zalecenia dotyczące postępowania po wykonaniu testu:
1. W przypadku rozpoznania grypy − leczenie grypy oraz chemoprofilaktykę osób z otoczenia osoby zakażonej należy prowadzić zgodnie z aktualnie obowiązującymi rekomendacjami.
2. W przypadku rozpoznania COVID-19 – należy postępować zgodnie ze stanowiskiem konsultanta krajowego z dnia 28 marca 2022 r.
3. W przypadku rozpoznania zakażenia RSV – należy postępować zgodnie z oceną stanu klinicznego pacjenta, z uwzględnieniem wieku (zakażenie jest najgroźniejsze dla niemowląt oraz osób w wieku podeszłym).
4. Leczenie zakażeń wirusowych jest w większości przypadków objawowe. Leczenie przyczynowe jest dostępne w przypadku grypy oraz COVID-19.
5. Antybiotyki powinny być stosowane jedynie w przypadkach uzasadnionego podejrzenia nadkażenia bakteryjnego.
6. Należy rekomendować pacjentom, zwłaszcza z grup ryzyka ciężkiego przebiegu, szczepienia przeciw grypie oraz przeciw COVID-19.
Aspekty rozliczeniowe
W testy antygenowe grypa/COVID-19/RSV placówki POZ zaopatrują się we własnym zakresie. Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje zakup testu oraz wykonanie wymazu w zryczałtowanej kwocie 33,98 zł. Należy sprawozdać do NFZ odpowiedni produkt rozliczeniowy w celu uzyskania płatności z NFZ za wykonane testy.