VMS Farmacja 2023 - fakty i mity farmaceutyczne oczami dziewięciu specjalistów [relacja]

Jak farmaceuta może poradzić sobie z polipragmazją w sytuacji, gdy brak jest wytycznych dla wielochorobowości? Który lek polecić, by skutecznie pomóc choremu? Jakie objawy wymagają uświadomienia pacjentowi, że konieczna jest pilna diagnostyka? – to wszystko tłumaczyli eksperci poszczególnych dziedzin medycyny podczas konferencji Virtual Medical Summit Farmacja 2023.

Wykładowcy na podstawie aktualnych wytycznych towarzystw naukowych rozprawili się z farmaceutycznymi faktami i mitami dotyczącymi popularnych schorzeń. Omówili niebezpieczne interakcje leków, suplementów i środków spożywczych. Udzielali też praktycznych rad, jak postąpić w trudnych sytuacjach, które zdarzają się, gdy pacjenci zwracają się o pomoc do farmaceuty.

Przeziębienie – które terapie są skuteczne
Ile prawdy jest w stwierdzeniach: „Mam katar, bo zmarzłem”, „Jeśli gorączka, to potrzebny antybiotyk”, „Przeziębienie nieleczone trwa tydzień”, „Na przeziębienie najlepsza aspiryna”, „Na przeziębienie pomaga witamina C”, „Leki ziołowe są bezpieczne i skuteczne”? Odpowiedzi na to pytanie w badaniach Cochrane poszukał prof. Henryk Mazurek z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddziału Terenowego w Rabce-Zdroju.

Jak tłumaczył prof. Mazurek, przeziębienie ma charakter samoograniczający się, nie zawsze trwa dokładnie siedem dni, ale rzadko ulega powikłaniom. Warto jednak pamiętać, że leczenie w przeziębieniu nie jest przyczynowe, lecz objawowe. Powinno być ukierunkowane na te objawy, które są najbardziej uciążliwe dla chorego.

Jakie zatem terapie są skuteczne w przeziębieniu w świetle badań Cochrane? Prof. Mazurek wyjaśnił, że do terapii skutecznych należy m.in. bromek ipratropium. Stosowany donosowo zmniejsza nadmiar wodnistej wydzieliny, jednak – co ważne – nie wpływa na wydzielinę gęstą i obturację. Skuteczne są także leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, czyli NLPZ oraz paracetamol, które pomagają zmniejszyć ból.

Ekspert dodał, że badania prowadzone w grupie dzieci wykazały pewną skuteczność następujących metod: płukanie nosa solą (szybsze ustępowanie objawów), zewnętrzne stosowanie olejków eterycznych (mniej kaszlu i zaburzeń snu), podawanie miodu (mniej kaszlu). Podawanie witaminy C miało pewną skuteczność wyłącznie u osób przyjmujących ją regularnie, powodując skrócenie czasu występowania objawów o 18 proc.

Prof. Mazurek przedstawił także wiele interwencji, które w świetle badań są nieskuteczne. Wśród nich wymienił: stosowanie leków przeciwhistaminowych w monoterapii, glikokortykosteroidy, antybiotyków, witaminy D, echinacea oraz leków wykrztuśnych. Do mitów zaliczył także bezpieczeństwo stosowania aspiryny w zwalczaniu objawów infekcji układu oddechowego.

Zaznaczał też, że badania prowadzone były w sposób wybiórczy i niektóre hipotezy wciąż czekają na ostateczne rozstrzygnięcie.
Jako ciekawostkę profesor przytoczył popularne przekonanie, które do tej pory było traktowane z dystansem, jako mit: „Mam katar, bo zmarzłem”. Stwierdzenie znalazło potwierdzenie w najnowszych publikacjach dotyczących uwalnianych z błony śluzowej jamy ustnej egzosomów. Odgrywają one istotną rolę w ochronie przed wirusami oraz w początkowych fazach infekcji wirusowych. Okazuje się, że ich liczba maleje, kiedy ciało ulega oziębieniu. To prawdopodobnie dlatego oziębienie ciała ułatwia nabycie infekcji wirusowej.

Jeden lek na kaszel suchy i na kaszel mokry?
O zaleceniach w łagodzeniu kaszlu mówił prof. dr hab. n. med. Rafał Pawliczak z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, który jednoznacznie stwierdził, że nie ma jednego leku do leczenia kaszlu suchego i mokrego. Wyjaśnił, że kaszel związany z infekcją wymaga od początku leku upłynniającego wydzielinę. Także pojawiający kaszel produktywny wymaga dodania leku upłynniającego wydzielinę. Dopiero w fazie poinfekcyjnej, kiedy występuje kaszel suchy, należy podać leki przeciwkaszlowe. Natomiast gdy kaszel jest suchy, przewlekły (powyżej 8 tygodni), można zaproponować lek przeciwkaszlowy bez recepty, jednocześnie zalecając pilną wizytę u lekarza.

Prof. Rafał Pawliczak omówił także dostępne leki, kładąc nacisk na ich skuteczność i bezpieczeństwo.

Równoważność farmaceutyczna a terapeutyczna leków
Prof. Pawliczak przekonywał, że równoważność farmaceutyczna (leki zawierające taką samą ilość środka leczniczego w takiej samej lub podobnej postaci leku) nie musi oznaczać równoważności terapeutycznej (tej samej skuteczności i bezpieczeństwa). Dlaczego? Ponieważ odmienne substancje uzupełniające, a także proces produkcyjny mogą powodować różnice w rozpuszczaniu oraz biodostępności, a w konsekwencji w działaniu środka farmaceutycznego.

Ekspert dodał, że pomocą dla amerykańskich farmaceutów jest aktualizowana na bieżąco księga ekwiwalencji terapeutycznej (tzw. Orange Book). Jednak w Europie nie dysponujemy jej odpowiednikiem.

Dziewięć ważnych wykładów
Fakty i mity farmaceutyczne dotyczące przeziębienia i kaszlu były tylko jednym z poruszonych podczas konferencji wątków. Jakie inne kwestie poruszyli wykładowcy? Oto krótkie podsumowanie.

Pacjent ze zmianami błony śluzowej
O tym, jak pomóc pacjentowi z różnego rodzaju zmianami na błonie śluzowej jamy ustnej (nadżerki, guzki, grudki, pęcherzyki) oraz objawami takimi jak krwawienie, ból, pieczenie, suchość, uczucie ciała obcego – mówił prof. dr hab. n. med. Sebastian Kłosek. Wskazał on, że przyczyną tego stanu mogą być różnego rodzaju choroby, a także stosowane leki. Wyjaśnił też, w których schorzeniach można zastosować preparaty i jakie, a kiedy odpowiedzialny farmaceuta powinien uświadomić pacjentowi, że bezwzględnie należy szukać przyczyn objawów, a więc konieczna jest diagnostyka.

Zapalenie w jamie ustnej, bóle gardła
Jak postępować w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i bólach gardła? Prof. dr hab. n. med. Piotr Kuna przekonywał, że choroby te najczęściej mają związek z zakażeniem drobnoustrojami. Różnicowanie wirusowego, bakteryjnego i grzybiczego zapalenia gardła bywa trudne, ale jest niezbędne do podjęcia właściwej decyzji terapeutycznej. Ekspert wyjaśnił, co w tej sytuacji powinien zrobić farmaceuta.

Rany po zabiegach ginekologicznych
Trudno gojące się rany wciąż stanowią problem zdrowotny – przekonywała dr hab. n. o zdr. Beata Pięta. Może on wystąpić – w zależności od miejsca zabiegu chirurgicznego – u od 5 do 20 proc. pacjentów. Ekspertka wyjaśniła, co decyduje o tym, że gojenie się ran bywa powikłane oraz jak postępować z gojącą się raną, szczególnie usytuowaną w okolicy krocza, w przypadku której bakterie mają sprzyjające warunki do kolonizacji, a proces gojenia się jest utrudniony.

Kwas foliowy to za mało
Obecnie zaleca się, by decyzja o macierzyństwie była poprzedzona wizytą przedkoncepcyjną i poważnymi przygotowaniami – nawet rok przed planowanym poczęciem dziecka. Konieczne jest wykonanie badań, a także zmiana diety – aby nie zawiera zbyt dużo sodu, fosforu czy tłuszczów trans, za to obfitowała w witaminy z grupy B i minerały. Ponadto okres ciąży jest przeciwwskazaniem do stosowania pewnych leków, niektórych badań i szczepień – trzeba przewidzieć je wcześniej.

Według dr. n. med. Jacka Tulimowskiego w Polsce na wizytę prekoncepcyjną zgłasza się tylko ok. 1 proc. pacjentek. Często funkcję edukacyjną pełnią farmaceuci, do których kobiety kierują swoje zapytania. Odpowiedzialność farmaceutów jest tym większa, że chodzi o zdrowie i bezpieczeństwo zarówno matki, jak i dziecka. Czy należy polecać preparaty wielowitaminowe, czy raczej suplementy zawierające wybrane witaminy? A może w zależności od chorób przewlekłych? Dr Tulimowski przedstawił odpowiedzi zawarte w aktualnych wytycznych dotyczących przygotowania do ciąży m.in. Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników.

Zapobieganie polipragmazji
Farmakoterapia w leczeniu chorób współistniejących wiąże się z polipragmazją, a co za tym idzie – z interakcjami leków i ich działaniem niepożądanym. Bywa, że pacjent przyjmuje ponad 20 różnych leków. Uważny farmaceuta, dokonując przeglądów lekowych, może wykryć ewentualne zagrożenia. Jak ma poradzić sobie z polipragmazją w sytuacji, gdy zna wytyczne, brak jednak wytycznych dla wielochorobowości – wyjaśnił dr hab. n. med. Jarosław Woroń. Ekspert omówił też przypadki pacjentów, u których interakcje leków spowodowały konieczność hospitalizacji.

Interakcje z żywnością i suplementami
Leki stosowane w chorobach układu krążenia mogą wchodzić w interakcje z żywnością i wybranymi suplementami diety. Przykłady niebezpiecznych interakcji, które w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić nawet do zgonu chorego, przedstawił dr hab. n. farm. Paweł Paśko.

Interakcje lekowe u pacjenta z cukrzycą
Na problem chorych z cukrzycą zwróciła uwagę dr hab. n. med. Katarzyna Cyganek. Podkreśliła, że często są to pacjenci z chorobami współistniejącymi, u których leki należy stosować wyjątkowo uważanie, dobierając je indywidualnie i pamiętając o holistycznym podejściu. Specjalistka przedstawiła m.in., jak wykorzystać mechanizm korzystnego synergicznego działania leków, a także które połączenia leków są szkodliwe lub działają antagonistycznie. Zwróciła też uwagę, by pacjenci przyjmujący metforminę czy pochodne sulfonylomocznika nie spożywali alkoholu, którego działanie jest nasilone w przypadku połączenia z tymi lekami.

Nie byłeś na konferencji? Nic straconego!
Konferencja, która odbyła się 28 lutego 2023 r., była drugą z cyklu Virtual Medical Summit Farmacja organizowana przez Wydawnictwo Medical Tribune Polska.
Partnerami konferencji były firmy: Angelini Pharma, Verco, Bausch &Lomb, Haleon, Zakłady Farmaceutyczne Unia oraz patroni: Klub Farmaceuty, Portal Opieka.farm i miesięcznik Goniec Apteczny.

Multiforum Farmacja – jeszcze więcej wiedzy
Kolejnym ważnym wydarzeniem będzie kongres online Multiforum Farmacja 2023 pt. „Opieka farmaceutyczna – nowa era w aptekach”, który odbędzie się 5 października. Wybitni wykładowcy przekażą aktualną wiedzę z dziedziny farmacji na podstawie doświadczeń z własnej praktyki. Omówią przypadki kliniczne, odbędzie się też dyskusja z udziałem prelegentów danej sesji.

Szczegóły: https://farmacja.multiforum.online/