1. Dlaczego powstają żylaki?

Prawidłowo żyły odprowadzają krew z kończyn dolnych w górę, w kierunku serca. Aby przepływ krwi odbywał się tylko w jednym kierunku, żyły wyposażone są w zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Gdy zastawki są niewydolne, krew nie jest w stanie efektywnie przemieszczać się z kończyn do serca i cofa się. Zjawisko to, tzw. refluks żylny, powoduje zastój krwi w żyłach kończyn, zwiększone ciśnienie wywierane na ścianę żył, a co za tym idzie – ich stopniowe poszerzanie się i uwypuklanie, czyli żylaki. Niewydolność żylna ma najczęściej podłoże dziedziczne, dlatego też żylaki najczęściej występują rodzinnie. Zmniejszona elastyczność i sprężystość żył oraz defekt zastawek, który z wiekiem pogarsza ich funkcję, stają się przyczyną żylaków. Objawy najczęściej pojawiają się przed 40 r.ż., jednak mogą występować nawet u bardzo młodych, kilkunastoletnich osób. Do czynników przyspieszających rozwój choroby zaliczamy m.in. nadwagę, palenie papierosów, siedzący tryb życia oraz przebyte ciąże. Inną przyczyną niewydolności żylnej może być przebyty proces zapalny, tzw. zakrzepica żył powierzchownych. Dochodzi wówczas do fizycznego uszkodzenia żył i ich zastawek, co powoduje ich wtórną niewydolność.

2. Dlaczego żylaki pękają?

Żylaki bardzo rzadko pękają samoistnie. Zdarza się to w przypadku, gdy skóra w miejscu żylaków jest cienka i uszkodzona przez czynne owrzodzenie, stan zapalny lub inne schorzenie. Wówczas wzrost ciśnienia żylnego w czasie np. znacznego wysiłku może spowodować pęknięcie żylaka. Innym mechanizmem jest pęknięcie urazowe. Duże żylaki znajdujące się płytko pod skórą mogą ulec uszkodzeniu wskutek nawet niewielkiego urazu, np. przypadkowego uderzenia o krzesło czy brzeg łóżka. Najczęściej pękają żylaki znajdujące się na przedniej powierzchni podudzia w okolicy piszczeli, w tym miejscu najłatwiej dochodzi do przypadkowego urazu. Pęknięcie żylaka powoduje nagły i obfity krwotok, który niezaopatrzony może doprowadzić do znacznej utraty krwi.

W przypadku pęknięcia żylaka należy silnie ucisnąć miejsce krwawienia przez kilka minut i założyć ciasny opatrunek uciskowy, co powinno zatrzymać krwawienie, a następnie skonsultować się z chirurgiem.

3. Kiedy żylaki bolą?

Do najczęstszych objawów przewlekłej niewydolności żylnej zaliczają się: uczucie ciężkości nóg, obrzęki okolicy kostek, kurczowe bóle łydek, drętwienia i mrowienia podudzi. Objawy nasilają się wieczorem, zwłaszcza po długotrwałym przebywaniu w pozycji stojącej, chodzeniu w butach na wysokim obcasie oraz w czasie upałów. Ulgę natomiast przynoszą odpoczynek z uniesionymi nogami i chłodny prysznic. Nagłe dolegliwości bólowe, tkliwość żylaków, miejscowe zaczerwienienie i nadmierne ucieplenie skóry mogą świadczyć o zakrzepowym zapaleniu żył. W przypadku wystąpienia takich objawów należy skonsultować się z lekarzem, aby przeprowadził niezbędną diagnostykę i rozpoczął odpowiednie leczenie.

4. Jak leczyć żylaki?

W przypadku stwierdzenia żylaków lub innych objawów przewlekłej niewydolności żylnej należy wykonać badanie USG dopplerowskie układu żylnego kończyn dolnych. Badanie to pozwala zlokalizować niewydolne żyły i zaplanować dalsze leczenie. Kluczowe znaczenie mają zmiana stylu życia oraz kompresjoterapia. Redukcja masy ciała, regularne ćwiczenia fizyczne, unikanie gorących kąpieli, noszenie butów na płaskiej podeszwie, unikanie długotrwałego przebywania w pozycji stojącej oraz odpoczynek z uniesionymi nogami pozwalają w znacznym stopniu kontrolować objawy. Równie istotne jest stosowanie wyrobów kompresyjnych, takich jak podkolanówki czy pończochy uciskowe. Dzięki temu zmniejszają się dolegliwości oraz spowalnia postęp choroby. Wyroby kompresyjne muszą być dobrane na miarę, a stopień ucisku uzależniony od stopnia niewydolności żylnej. Wspomagająco na układ żylny działają dostępne w aptekach leki flebotropowe, takie jak diosmina, hesperydyna, escyna, wyciąg z ruszczyka kolczastego i inne. Poprawiają one elastyczność i napięcie ścian żył, uszczelniają śródbłonek, zmniejszając przepuszczalność naczyń, działają przeciwzapalnie.

5. Kiedy konieczna jest operacja?

Jeżeli badanie USG wykaże niewydolność dużych pni żylnych, żyły odpiszczelowej, odstrzałkowej lub żył przeszywających, wskazane jest leczenie zabiegowe. Zaopatrzenie w pierwszej kolejności głównych pni żylnych będących przyczyną żylaków, a następnie usunięcie samych żylaków, pozwala na uzyskanie lepszych i bardziej trwałych efektów leczenia. Mamy wiele możliwości terapeutycznych – od klasycznej operacji chirurgicznego usunięcia żylaków po metody małoinwazyjne. Zaliczamy do nich m.in. ablację laserową, ablację prądem o wysokiej częstotliwości, ablacje mechaniczno-chemiczne, skleroterapię i klejenie. Wszystkie te metody mają na celu zlikwidowanie źródła niewydolności żylnej kończyny, skutkiem czego jest zmniejszenie ciśnienia żylnego powodującego powstawanie żylaków. Na kolejnym etapie wykonuje się chirurgiczne usunięcie lub skleroterapię pozostałych żylaków, aż do ustąpienia objawów i uzyskania zadowalającego efektu estetycznego. Skleroterapia to małoinwazyjny zabieg polegający na wstrzyknięciu do światła żylaków leku, który powoduje ich obkurczenie, zwłóknienie i całkowity zanik. Należy mieć na uwadze, że leczenie żylaków ma często charakter objawowy. Nie ma możliwości wyleczenia wrodzonej predyspozycji do powstawania żylaków. Z tego względu choroba ma przewlekły charakter i zachodzi ryzyko nawrotu mimo skutecznego leczenia.