prof. dr hab. n. med. Mariusz Frączek

Szanowni Państwo!

Drogie Koleżanki i Drodzy Koledzy!

Na przełomie XX i XXI wieku na szeroką skalę zaczęto przeprowadzać małoinwazyjne zabiegi wideoskopowe. Obecnie laparoskopia jest standardową metodą leczenia wielu chorób. Patrząc na rozwój technik chirurgicznych wynikający z postępu technicznego, nie sposób nie zauważyć, że praktyka kliniczna weryfikuje przydatność nowych metod. Jeszcze kilka lat temu mogło się wydawać, że kolejnym krokiem w rozwoju chirurgii będą techniki operacyjne wykonywane za pomocą jednego portu. Inna metoda, która również nie zyskała spodziewanego uznania w oczach chirurgów, to dostęp przez naturalne otwory ciała. Obecnie coraz więcej zwolenników zyskuje chirurgia przy użyciu robotów. Jej dalszy rozwój i zastosowanie na szerszą skalę ograniczają jednak wysokie koszty urządzeń. Dokonujący się od XX wieku postęp technologii medycznych będzie trwał. Ważne, aby stale oceniać nowe metody za pomocą naukowej analizy sukcesów i porażek.

Rozwój chirurgii minimalnie inwazyjnej wiąże się z koniecznością wprowadzenia zmian w systemie szkoleń specjalizacyjnych lekarzy oraz opanowania przez chirurga zdolności psychomotorycznych i odruchów umożliwiających obsługę systemów robotycznych. Na ten aspekt zwrócił uwagę dr hab. Jakub Kenig z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w swojej analizie przyczyn powikłań po operacjach laparoskopowych. Ich liczbę można ograniczyć przez wykorzystanie nowoczesnego sprzętu i przekazywanie najnowszej wiedzy podczas szkolenia chirurgów. Całkowite wyeliminowanie powikłań chirurgicznych nawet przy zastosowaniu małoinwazyjnych technik zabiegowych nie jest możliwe. Autor omawianej pracy uważa, że w przypadku wystąpienia powikłań podczas zabiegu należy operować metodą otwartą. Dziś jest to oczywiste, ale proszę sobie wyobrazić sytuację, gdyby doświadczenie przyszłych chirurgów opierało się przede wszystkim na technikach wideoskopowych. Wyzwaniem dla współczesnej medycyny jest zatem ukierunkowanie systemu kształcenia kolejnych pokoleń lekarzy w stronę chirurgii małoinwazyjnej przy jednoczesnym nierezygnowaniu z nauki klasycznych metod chirurgicznych.

Zachorowalność na raka jelita grubego systematycznie rośnie. Jak wynika z ostatnich badań statystycznych, każdego roku taką diagnozę słyszy prawie 19 000 Polaków. Jeżeli u około 20% z nich wystąpią nowotwory dziedziczne, to oznacza, że u 3800 chorych na raka jelita grubego można prześledzić jego genetyczny charakter. Podobne, aczkolwiek nieco mniej spektakularne liczby dotyczą innych nowotworów układu pokarmowego. Identyfikacja pacjentów obarczonych ryzykiem zachorowania na raka ma kluczowe znaczenie nie tylko w wyborze właściwego postępowania (planowanie badań kontrolnych i leczenia), lecz także przy podejmowaniu decyzji dotyczącej objęcia opieką ich krewnych. Dr Magdalena Gewartowska z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk i dr hab. Marek Stańczyk z Oddziału Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej Szpitala Wolskiego im. dr Anny Gostyńskiej w Warszawie stawiają następującą tezę: „Na podstawie historii choroby pacjenta i wywiadu rodzinnego lekarz powinien odpowiedzieć na następujące pytania: Czy chory może być obarczony dziedziczną predyspozycją do wystąpienia raka? Czy wymaga skierowania do poradni genetycznej?”. Jest ona oczywiście słuszna, ale wymaga znacznie większego zaangażowania np. ze strony lekarza rodzinnego, co jest sporym problemem, biorąc pod uwagę interwencyjny charakter działań służby zdrowia. Zakłada on: jest choroba, jest działanie, ale na profilaktykę nie ma na razie miejsca.

Na łamach „Chirurgii po Dyplomie” po raz kolejny goszczą prof. Dariusz Janczak i wsp. z Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. Tym razem autorzy artykułu przedstawili kluczowe informacje dotyczące niedokrwienia kończyn dolnych w praktyce szpitalnego oddziału ratunkowego. Z kolei inny zespół, również kierowany przez prof. Dariusza Janczaka, omówił najnowsze wytyczne Society for Vascular Surgery dotyczące leczenia tętniaków aorty brzusznej.

Zakażenie miejsca operowanego to codzienny problem oddziałów i klinik chirurgicznych. Tym razem swoimi doświadczeniami dzieli się z Państwem prof. Artur Pupka i jego zespół. Autorzy artykułu podkreślają kluczowe znaczenie postępowania profilaktycznego polegającego m.in. na starannym, nawet pozornie nadmiernym przestrzeganiu zasad higieny.

Proktologia to wymagająca dziedzina chirurgii. Choć wielu specjalistów wykonuje zabiegi proktologiczne, to adepci medycyny poza nielicznymi ośrodkami nie mają wiele okazji do poszerzenia wiedzy i szkolenia umiejętności w tym zakresie. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Czytelników, kilka lat temu wydaliśmy specjalny zeszyt edukacyjny „Chirurgii po Dyplomie” pod redakcją dr hab. Małgorzaty Kołodziejczak poświęcony wyłącznie proktologii. Z kolei w bieżącym numerze znajdą Państwo artykuł na temat chirurgicznego leczenia przetok odbytu autorstwa dr. Jacka Hermanna i dr. Jarosława Cwalińskiego z Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Gorąco zachęcam Państwa do lektury artykułu prof. Marty Wawrzynowicz-Syczewskej z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie o wskazaniach i przeciwwskazaniach do przeszczepienia wątroby. Polecam też nasz stały kącik prawniczy prowadzony przez lek. Radosława Drozda, który tym razem omówił prawne aspekty przeprowadzania eksperymentów medycznych i wykorzystania zwłok do celów naukowych.

Mam nadzieję, że prezentowane artykuły Państwa zainteresują i przyczynią się do uporządkowania, a czasami poszerzenia Państwa wiedzy chirurgicznej. Życzę miłej lektury!