Immunosupresja po przeszczepieniu wątroby i nerki

prof. dr hab. n. med. Marta Wawrzynowicz-Syczewska

Klinika Chorób Zakaźnych, Hepatologii i Transplantacji Wątroby, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Marta Wawrzynowicz-Syczewska

Klinika Chorób Zakaźnych, Hepatologii i Transplantacji Wątroby,

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

ul. Arkońska 4, 71-455 Szczecin

e-mail: martaws@wp.pl

  • Omówienie faz (fazy indukcyjnej, terapii podtrzymującej, postępowania w przypadku epizodów ostrego odrzucania komórkowego) oraz ogólnych zasad leczenia immunosupresyjnego
  • Charakterystyka leków immunosupresyjnych – preparatów biologicznych (przeciwciał deplecyjnych i niedeplecyjnych) oraz farmakologicznych (inhibitorów kalcyneuryny, antymetabolitów, inhibitorów mTOR, glikokortykosteroidów), a także prezentacja schematów leczenia immunosupresyjnego, które najczęściej stosuje się u biorców nerki i wątroby
  • Postępowanie w przypadku epizodów ostrego odrzucania przeszczepu i przewlekłego odrzucania przeszczepu

W ciągu ostatnich kilku dekad przeszczepienie narządowe ewoluowało od procedury uważanej za eksperymentalną po uznane i rutynowo stosowane leczenie schyłkowej niewydolności narządów. Roczne przeżycie chorego i graftu z roku na rok się poprawia, sięgając do 90% w przypadku biorców wątroby i nerek. Wskazuje to na coraz lepszą kwalifikację chorych do transplantacji, ciągłe doskonalenie technik chirurgicznych i anestezjologicznych, a także poprawę kontroli zakażeń w bezpośrednim i wczesnym okresie potransplantacyjnym. Jednakże o ostatecznym sukcesie transplantologii zadecydował postęp w leczeniu immunosupresyjnym. Immunosupresję stosuje się od momentu przeszczepienia narządu aż do ustania jego funkcji, a jej celem jest zahamowanie odpowiedzi immunologicznej gospodarza na przeszczepiony narząd. Choć u niewielkiego odsetka biorców podjęto skuteczną próbę całkowitego odstawienia leków immunosupresyjnych, to w znakomitej większości przypadków osiągnięcie klinicznej tolerancji i zaprzestanie immunosupresji jest niemożliwe. Po uzyskaniu bardzo dobrych wyników wczesnych obecnie duży nacisk kładzie się na poprawę odległego przeżycia biorców i narządów, co nie tylko wpływa na lepszą jakość życia chorych, lecz także przekłada się na zmniejszenie liczby retransplantacji i zwiększenie szans osób oczekujących na przeszczepienie. Jednym ze sposobów poprawy odległych wyników przeszczepienia jest optymalizacja leczenia immunosupresyjnego. Optymalna immunosupresja to taka, która z jednej strony umożliwia ograniczanie do minimum epizodów odrzucania, a z drugiej – skutków ubocznych wieloletniej terapii. Polega to na umiejętnym balansowaniu między toksycznością leków immunosupresyjnych w razie przedawkowania a ryzykiem odrzucania narządu przy niedostatecznej ekspozycji. Trudności w bezpiecznym prowadzeniu leczenia immunosupresyjnego wynikają z braku bezpośrednich biomarkerów całkowitej supresji, odrzucania i immunotolerancji oraz ze słabej korelacji reakcji odrzucania ze stężeniem leków immunosupresyjnych i funkcją przeszczepionego narządu. Dotyczy to zwłaszcza biorców wątroby, u których reakcja odrzucania może toczyć się mimo prawidłowych prób wątrobowych. Biopsja narządu nadal pozostaje złotym standardem rozpoznawania reakcji odrzucania.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Fazy leczenia immunosupresyjnego

Jest to leczenie immunosupresyjne stosowane przez 1 miesiąc po zabiegu, kiedy alloreaktywność na antygeny dawcy jest najsilniejsza. Dawniej leczeniem indukcyjnym określano [...]

Podział leków immunosupresyjnych

Leki immunosupresyjne dzieli się na:

Ogólne zasady leczenia immunosupresyjnego

W tabeli 1 zaprezentowano najczęściej stosowane dawkowanie leków immunosupresyjnych. W indywidualnych przypadkach w zależności od sytuacji klinicznej dawki mogą być większe lub mniejsze.

Dawkowanie leków immunosupresyjnych

W tabeli 1 zaprezentowano najczęściej stosowane dawkowanie leków immunosupresyjnych. W indywidualnych przypadkach w zależności od sytuacji klinicznej dawki mogą być większe lub mniejsze.

Objawy uboczne farmakologicznego leczenia immunosupresyjnego

Długotrwałe stosowanie leków immunosupresyjnych wiąże się z potencjalnym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Znajomość objawów ubocznych umożliwia dopasowanie schematu leczenia do indywidualnych potrzeb [...]

Najczęściej stosowane schematy leczenia immunosupresyjnego

CsA + MMF/MPS + GKS z indukcją lub bez indukcji TAC (raz lub 2 razy na dobę) + MMF/MPS + GKS z indukcją [...]

Leczenie epizodów ostrego odrzucania przeszczepu

Rozpoznanie procesu ostrego odrzucania powinno być potwierdzone histopatologicznie. U biorców wątroby jest to na ogół odrzucanie komórkowe (ACR – acute cellular rejection). [...]

Leczenie przewlekłego odrzucania przeszczepu

Nie jest znane swoiste postępowanie w przypadku stwierdzenia późnego odrzucania komórkowego. Próba wzmocnienia immunosupresji nie przynosi poprawy. Zwykle proces ten prowadzi do [...]

Do góry