U pacjenta po przeszczepieniu wielokrotnie zachodzi konieczność stosowania politerapii. W praktyce lekarza transplantologa oraz lekarza podstawowej opieki zdrowotnej nie zawsze skutecznie prowadzi się prewencję niekorzystnych interakcji innych środków z lekami immunosupresyjnymi, co niejednokrotnie doprowadza do powikłań. Klinicznie istotne ryzyko interakcji występuje przy jednoczesnym podawaniu 2 leków, natomiast w przypadku stosowania ich więcej niż 7 pojawienie się powikłań jest pewne, różny natomiast może być obraz kliniczny ich konsekwencji. Wraz ze zwiększeniem liczby przyjmowanych preparatów u chorych obserwuje się narastającą częstość występowania nieprawidłowości, a także musimy się liczyć z narastającym ryzykiem występowania niekorzystnych interakcji. W przypadku interakcji leków najistotniejsze znaczenie mają:

• interakcje farmakokinetyczne
• interakcje farmakodynamiczne
• interakcje związane z potencjalnym sumowaniem się działań niepożądanych leków stosowanych w polifarmakoterapii^1,2.

Warto przypomnieć, że poprzez nieodpowiednią terapię rozumie się przepisywanie preparatów, których stosowanie wiąże się z ryzykiem przewyższającym potencjalne korzyści, oraz leczenie niezgodne z obowiązującymi standardami medycznymi. Niedostateczne stosowanie leków jest związane z niewłączaniem terapii, która jest zalecana do leczenia lub prewencji określonej choroby czy zespołu chorobowego. Należy pamiętać, że im gorszy stan zdrowia pacjenta, tym większe zagrożenie politerapią. Niestety z naszej praktyki klinicznej wynika, że w wielu przypadkach obserwuje się też brak wiedzy fachowych pracowników służby zdrowia na temat interakcji leków. Co więcej, nierzadko obserwujemy wręcz negowanie praktycznego znaczenia interakcji pomiędzy równocześnie podawanymi lekami. Najpoważniejszą konsekwencją polipragmazji jest zwiększenie ryzyka zgonu, będącego następstwem nieprawidłowej terapii, a nie choroby, a także ryzyko wystąpienia sporu prawnego. Obecnie często mówi się nie o objawach niepożądanych terapii, lecz o problemach związanych z leczeniem (DRP – drug-related problems). W zakres tego zagadnienia – poza niepożądanymi reakcjami lekowymi – wchodzą: konieczność włączania dodatkowego leczenia, stosowanie nieodpowiednich leków i ich dawek, leczenie niekonieczne, indukowanie interakcji lekowych. Odrębny problem, choć również związany z leczeniem, stanowi brak uświadomienia pacjentowi konsekwencji medycznych politerapii oraz skutków samodzielnej modyfikacji leczenia. Jednoznacznie wykazano, że liczba DRP wzrasta liniowo wraz z liczbą przyjmowanych leków. W praktyce należy bezwzględnie odróżniać polifarmakoterapię od polipragmazji. Cechy różnicujące te dwa zjawiska przedstawiono w tabeli 1.