Zastosowanie antyseptyków w leczeniu ran
dr hab. n. med. Tomasz M. Karpiński, prof. UM
- Wybór środka antyseptycznego do leczenia ran w świetle wytycznych Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran oraz konsensusu z 2018 roku
- Przegląd dostępnych w Polsce antyseptyków zalecanych do leczenia ran
- Działania niepożądane substancji, których nie należy stosować w leczeniu ran
Zakażenia ran przewlekłych dotyczą 1-1,5% populacji i około 3% osób powyżej 60 roku życia1,2. Obecność bakterii w ranach prowadzi do rozwoju biofilmu występującego w co najmniej 78% ran przewlekłych3. Biofilm zmniejsza wrażliwość patogenów na czynniki obronne organizmu i środki przeciwdrobnoustrojowe. Jednocześnie narastająca w ostatnich latach oporność bakterii na antybiotyki wpływa na coraz częstsze niepowodzenie leczenia4. Dlatego tak istotne znaczenie mają wybór sposobu oczyszczania rany oraz miejscowe zastosowanie odpowiednich antyseptyków o silnym działaniu przeciwbakteryjnym.
Patofizjologia zakażeń ran
Mikrobiom skóry jest zróżnicowany topograficznie ze względu na różnice anatomiczne. W jego skład, w zależności od miejsca, wchodzi 67-158 filotypów, czyli określonych grup bakterii5. Dlatego też łatwo dochodzi do wniknięcia bakterii w obręb rany, co określa się mianem kontaminacji. Z czasem drobnoustroje zaczynają się namnażać i następuje proces kolonizacji. Zarówno kontaminacja, jak i kolonizacja nie wpływają negatywnie na proces gojenia rany. Niemniej zaburzenie odporności gospodarza, zbyt wysoka liczba bakterii w ranie oraz inne czynniki mogą prowadzić do kolonizacji krytycznej, charakteryzującej się rozwojem stanu zapalnego i wydłużonym czasem gojenia rany. Ostatnim etapem jest zakażenie rany, które w skrajnych przypadkach może prowadzić do zakażenia uogólnionego (ryc. 1)6.
W ranach przewlekłych najczęściej izolowanymi bakteriami Gram(+) są: Staphylococcus aureus, gronkowce koagulazoujemne, paciorkowce β-hemolizujące, Enterococcus sp. i Corynebacterium sp., z kolei wśród bakterii Gram(–) wymienia się: Pseudomonas aer...
Antyseptyka ran
Antyseptyki to substancje stosowane miejscowo, które niszczą drobnoustroje oraz hamują ich wzrost na skórze i błonach śluzowych, a także w uszkodzonych tkankach. Antyseptyki powinny cechować się m.in.:
- małą cytotoksycznością
- szerokim spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego (również wobec grzybów i mikroorganizmów wieloopornych)
- skutecznością wobec biofilmu bakteryjnego
- brakiem objawów ubocznych
- wykazywaniem zgodności z materiałami i substancjami zawartymi w opatrunkach
- brakiem rozkładu pod wpływem białek i pH10.
