Przetoczenie krwi i jej składników wiąże się zawsze z ryzykiem wystąpienia powikłań (niepożądanych reakcji poprzetoczeniowych) o zróżnicowanych mechanizmie, symptomatologii i wyniku klinicznym. Na wystąpienie reakcji poprzetoczeniowej wpływa wiele czynników, w tym: rodzaj przetaczanego składnika krwi, jego przechowywanie i stosowanie, a także stan ogólny pacjenta i choroby współistniejące. Niepożądana reakcja jest następstwem interakcji między ustrojem biorcy a składnikiem krwi. Częstą jej przyczyną jest błąd ludzki popełniany na różnych etapach łańcucha przetoczeniowego i z udziałem przedstawicieli różnych zawodów medycznych.

Niepożądane reakcje poprzetoczeniowe i zdarzenia niepożądane związane z przetoczeniem krwi

Podstawy prawne i definicje

Podstawę prawną funkcjonowania krwiolecznictwa w Polsce stanowią Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz.U. 1997 nr 106 poz. 681 z późniejszymi zmianami) oraz jej akty wykonawcze, w tym Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2017 r. w sprawie leczenia krwią i jej składnikami w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (Dz.U. 2017 poz. 2051 z późniejszymi zmianami). Wymienione akty prawne zawierają m.in. zapisy dotyczące niepożądanych reakcji poprzetoczeniowych i stanowiących nieraz ich przyczynę niepożądanych zdarzeń. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie za poważną niepożądaną reakcję uznaje się: „niezamierzoną reakcję organizmu dawcy krwi lub biorcy krwi, związaną z oddawaniem krwi lub jej składników lub ich przetoczeniem, prowadzącą do śmierci, zagrożenia życia, utraty sprawności, pogorszenia stanu zdrowia lub powodującą hospitalizację lub chorobę albo ich przedłużenie”.

Raporty o poważnych niepożądanych zdarzeniach i reakcjach poprzetoczeniowych, które wystąpiły w szpitalach, przesyłane są do właściwych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa, które zobowiązane są zgłaszać je Instytutowi Hematologii i Transfuzjologii, gdzie każde z tych zdarzeń podlega ocenie i weryfikacji przez powołany w tym celu zespół.

Klasyfikacja niepożądanych reakcji poprzetoczeniowych

Niepożądane reakcje poprzetoczeniowe klasyfikuje się w zależności od: etiologii, mechanizmu, ciężkości przebiegu i związku czasowego z przetoczeniem1,2.