Artykuł stanowi kolejną część cyklu „Transfuzjologia dla chirurga”. W poprzednich publikacjach zostały omówione sposoby minimalizacji okołooperacyjnej utraty krwi oraz współczesne podejście do przetaczania koncentratu krwinek czerwonych (KKCz) w okresie okołooperacyjnym. Niniejsze opracowanie poświęcone jest przygotowaniu pacjenta do zabiegu operacyjnego w kontekście strategii zarządzania krwią pacjenta (patient blood management).

Definicja niedokrwistości przedoperacyjnej

World Health Organization (WHO) definiuje niedokrwistość jako stan, w którym zdolność do przenoszenia tlenu przez krew jest niewystarczająca w stosunku do zapotrzebowania tlenowego organizmu zależnego od: wieku, płci, ciąży, wysokości nad poziomem morza, palenia papierosów. Kryteria rozpoznania niedokrwistości według WHO opierają się na stężeniu hemoglobiny (Hb) wynoszącym: u mężczyzn <130 g/l, u kobiet <120 g/l, u dzieci <110 g/l¹. Istnieje jednak szereg ograniczeń tych kryteriów, m.in. zostały one oparte na badaniach populacyjnych, z których nie wyłączano pacjentów z niedokrwistością. Ponadto stężenie Hb nie jest równorzędne z masą czerwonokrwinkową. Przy takim samym stężeniu Hb objętość krwi krążącej i masa czerwonokrwinkowa są mniejsze u kobiet niż u mężczyzn. Z tego powodu w okresie okołooperacyjnym odsetek przetoczeń wśród kobiet jest wyższy niż u mężczyzn. W ostatnich latach zaproponowano, aby w celu poprawy rozpoznawania niedokrwistości przed zabiegami operacyjnymi (tzw. niedokrwistość przedoperacyjna) zrównać kryterium diagnostyczne dla obu płci do stężenia Hb <130 g/l². W wytycznych European Society of Cardiology dotyczących przygotowania pacjentów do zabiegów niekardiochirurgicznych zalecono, aby przed operacjami związanymi z potencjalnie istotną utratą krwi (>0,5 l) diagnozować pacjentów w kierunku niedokrwistości oraz leczyć ją przyczynowo, a nie uciekać się do przetaczania KKCz³. Zgodnie z wytycznymi European Society of Anaesthesiology and Intensive Care niedokrwistość powinna być diagnozowana i leczona 4-6 tygodni przed planowym zabiegiem⁴. Istnieją różne algorytmy postępowania w przypadku rozpoznanej niedokrwistości przedoperacyjnej. Wyrównywanie stężenia Hb przed zabiegiem jest szczególnie istotne w kontekście możliwych powikłań związanych z niedokrwistością.