Najczęstsze przyczyny ostrego zapalenia trzustki (OZT) to kamica żółciowa i nadużywanie alkoholu. W postępowaniu zachowawczym zasadniczą rolę odgrywają resuscytacja płynami oraz leczenie żywieniowe. Leczenia chirurgicznego, głównie endoskopowego, wymagają najczęściej chorzy z powikłaniami OZT.

W 1856 r. Claude Bernard jako pierwszy zasugerował, że przyczyną ostrego zapalenia trzustki (OZT) jest zarzucanie żółci do przewodu trzustkowego. Było to przedmiotem debaty aż do 1901 r., kiedy Eugene Opie sformułował nową teorię etiologii, OZT postulując, że przyczyną choroby jest zatkanie wspólnego ujścia przewodu żółciowego i trzustkowego przez kamień. W kolejnych latach odkryto wiele innych przyczyn choroby oraz zbadano jej niejednorodny przebieg.¹

Etiologia, a zwłaszcza przebieg kliniczny OZT, mają zasadniczy wpływ na leczenie i rokowanie, dlatego tak istotne jest wczesne rozpoznanie i ocena stopnia ciężkości choroby.¹

Ostre zapalenie trzustki rozpoznaje się w przypadkach typowego bólu brzucha, któremu towarzyszy znamiennie zwiększona aktywność amylazy lub lipazy w surowicy, a w badaniach obrazowych stwierdza się zmiany zapalne lub martwicze trzustki.²

Chorzy na ciężką postać OZT wymagają intensywnego leczenia towarzyszącej jej niewydolności narządowej. Podstawowym problemem pozostaje leczenie zakażonej martwicy trzustki, w przebiegu której nadal odnotowuje się dużą śmiertelność.^3,4

Etiologia OZT

Najważniejszymi czynnikami ryzyka wystąpienia ostrego zapalenia trzustki są kamica żółciowa oraz nadużywanie alkoholu, chociaż u większości osób obciążonych tymi czynnikami choroba nie rozwija się. OZT związane z kamicą żółciową częściej występuje u kobiet powyżej 60 r.ż. z małymi złogami (o średnicy <5 mm) lub mikrolitiazą. Nadmierne spożywanie alkoholu jest częstszą przyczyną OZT u mężczyzn i – mimo że mechanizm powstania choroby jest złożony – wydaje się, że ryzyko jej rozwoju zależy od ilości spożywanego alkoholu.

Innymi przyczynami są:

• zaburzenia metaboliczne (np. hipertriglicerydemia)
• zwężenie przewodu trzustkowego (np. przez guz lub w trzustce dwudzielnej)
• reakcje na leki (np. azatioprynę, tiazydy, estrogeny)
• urazy.
  
  

U dzieci OZT występuje na tle autoimmunologicznym lub po urazie. Rozważane są także uwarunkowania genetyczne wystąpienia choroby. U 20% chorych nie udaje się ustalić przyczyny OZT.^1,2

Klasyfikacja

W 1992 r. w Atlancie opracowano klasyfikację OZT, a ostatnie modyfikacje wyróżniają 3 postacie choroby:

• łagodną
• umiarkowaną
• ciężką.