Od onkologa do dermatologów
Powikłania skórne u dzieci leczonych z powodu choroby nowotworowej
Prof. nadzw. dr hab. med. Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska1, dr n. med. Ninela Irga-Jaworska2, dr n. med. Ewa Bień2
Wielolekowa chemioterapia jest zasadniczą formą kompleksowego leczenia dziecięcych chorób nowotworowych. Jest to terapia obarczona wieloma powikłaniami narządowymi i tkankowymi. Często w czasie jej stosowania obserwuje się zmiany skórne. Wiele z nich ma charakter przejściowy, lecz niektóre stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia chorego.
Choroby nowotworowe wieku dziecięcego różnią się od występujących u osób dorosłych typem nowotworu, jego lokalizacją i odpowiedzią na stosowane leczenie onkologiczne. Większość nowotworów dziecięcych wykazuje znaczną wrażliwość na używane w leczeniu cytostatyki i radioterapię, co w efekcie umożliwia osiągnięcie wieloletnich remisji – wyleczenia odnotowuje się u 70-80 proc. pacjentów z tym rozpoznaniem.[1,2] W dążeniu do stałej poprawy wyników stosowane są intensywne protokoły leczenia oparte na kompleksowej terapii z użyciem chemioterapii wielolekowej, radioterapii i leczenia operacyjnego.[3] Podstawową rolę w postępowaniu z pacjentem onkologicznym odgrywa chemioterapia – metoda leczenia z wykorzystaniem cytostatyków, które działają systemowo.[2] Ten mechanizm jest wielokierunkowy. Większość działa na komórki znajdujące się na różnych etapach fazy podziałowej poprzez zaburzenie cyklu komórkowego lub uszkodzenie nici DNA albo też przez zaburzenie wewnątrzkomórkowych procesów metabolicznych. Konsekwencją jest doprowadzenie do apoptozy komórki. Cytostatyki nie mają właściwości selektywnego niszczenia komórek nowotworowych i ich działanie uszkadzające dotyczy wszystkich, również prawidłowych, dzielących się komórek w organizmie, choć w znacznie mniejszym stopniu oddziałuje na nie niż na komórki nowotworowe.[2,5] Coraz częściej w protokołach leczenia znajdują zastosowanie również leki celowane, o wybiórczym działaniu na komórki nowotworowe.[4,6]
Prowadząc chemioterapię, należy się zawsze liczyć z możliwością wystąpienia powikłań w różnych narządach i tkankach chorego na nowotwór. Najczęściej występujące działania niepożądane dotyczą tkanek szybko odnawiających się, o wysokim indeksie proliferacyjnym. Do takich tkanek należą:
- szpik kostny,
- śluzówki przewodu pokarmowego,
- powłoki skórne.
Kliniczną manifestacją uszkodzeń tych tkanek będą:
- objawy mielosupresji,
- objawy gastrotoksyczne,
- objawy uszkodzenia powłok skórnych.[1,7]
NASILENIE POWIKŁAŃ PO CHEMIOTERAPII
Częstość występowania i różny stopień nasilenia działań niepożądanych, obserwowanych praktycznie w każdym narządzie i tkance w czasie stosowania chemioterapii, doprowadziły do opracowania przez amerykańską grupę COG (Cancer Oncology Group) pięcios...
