Okiem praktyka
Zapalenie naczyń skóry – praktyczny przewodnik diagnostyki i terapii
Dr n. med. Maciej Pastuszczak
Prof. dr hab. med. Anna Wojas-Pelc
Zapalenie naczyń skóry manifestuje się wyczuwalną palpacyjnie plamicą zlokalizowaną w większości przypadków na kończynach dolnych. Choroba może być wyindukowana przebytą infekcją, najczęściej górnych dróg oddechowych lub przyjmowanymi lekami. W rzadszych przypadkach zapalenie naczyń skóry jest objawem układowego zapalenia naczyń lub innej choroby układowej (autoimmunologicznej albo złośliwego procesu rozrostowego). Każdy chory z zapaleniem naczyń skóry wymaga przeprowadzenia wnikliwego wywiadu i badania fizykalnego. W postępowaniu diagnostycznym dążyć należy do ustalenia czynnika sprawczego oraz wykluczenia chorób układowych. W większości przypadków przebieg choroby jest łagodny i konieczne jest jedynie leczenie objawowe. W zapaleniach naczyń o cięższym przebiegu konieczne jest nierzadko agresywne leczenie immunosupresyjne. W niniejszym artykule przedstawiamy praktyczny przewodnik diagnostyki i terapii zapalenia naczyń skóry, który uwzględnia aktualną wiedzę. Liczymy, że opracowanie będzie przydatne w codziennej praktyce.
Zapalenia naczyń to niejednorodna grupa schorzeń, której wspólną cechą jest zapalenie i uszkodzenie naczyń krwionośnych. W konsekwencji dochodzi do niedokrwienia i uszkodzenia tkanek zaopatrywanych przez objęte chorobą naczynia. Zmiany mogą występować w naczyniach krwionośnych dowolnego typu, wielkości i umiejscowienia. Dotychczas w codziennej praktyce klinicznej oraz literaturze fachowej zapalenie naczyń skóry opisywano wymiennie terminami: plamica hiperergiczna, plamica alergiczna, leukocytoklastyczne zapalenie naczyń i zapalenie naczyń z nadwrażliwości (hypersensitivity vasculitis). Warto jednak pamiętać, że zapalenie naczyń skóry może przebiegać wyłącznie z zajęciem skóry lub równocześnie z cechami sugerującymi zapalenie naczyń w obrębie innych narządów i układów.[1] Dlatego podczas Międzynarodowej Konferencji Uzgodnieniowej w Chapel Hill w 2012 roku ustalono, że zapalenie naczyń ograniczone wyłącznie do skóry powinno się określać jako skórne zapalenie naczyń jednego narządu (ang. cutaneous single-organ vasculitis – CSoV). Terminologia ta wydaje się istotna w kontekście nieco odmiennego postępowania terapeutycznego w przypadku zajęcia przez proces zapalny wyłącznie skóry.[2]
Szacuje się, że w mniej więcej 30 proc. przypadków zapalenia naczyń skóry są idiopatyczne. W pozostałych przypadkach są związane z reakcjami nadwrażliwości na leki lub antygeny patogenów (wirusy, bakterie, grzyby), układowymi chorobami zapalnymi, chorobami tkanki łącznej czy nowotworami złośliwymi. Dlatego uważa się, że postępowanie diagnostyczne u pacjenta z zapaleniem naczyń skóry powinno być ukierunkowane na poszukiwanie choroby podstawowej lub cech układowego zapalenia naczyń.[3]
