Krioterapia

Krioterapia to kolejna metoda stosowana w leczeniu blizn hipertroficznych. Indukuje ona uszkodzenie naczyń i śmierć komórek przez niedokrwienie, co prowadzi do znacznej redukcji dostarczania krwi i nekrozy tkanek.[6] Na podstawie analizy wyselekcjonowanych ośmiu badań wyciągnięto następujące wnioski:

1. zmniejszenie rozmiaru blizny o 51-63 proc.,

2. nie uzyskano całkowitej eradykacji zmian,

3. nawroty zanotowano u 0-24 proc.,

4. hipopigmantacja pozabiegowa pojawiała się głównie przy typach skóry 4-6 wg Fitzpatricka.[38]

Profilaktyka

W przypadku ran wymagających interwencji chirurgicznej bardzo ważne jest przestrzeganie podstawowych zasad podczas ich zaopatrywania. Dokładne oczyszczenie i staranne zszycie minimalizuje ryzyko powstania blizny. Dezynfekcja i utrzymywanie rany w czystości zapobiega stanom zapalnym. Duże znaczenie ma również wielkość rany i czas trwania leczenia, który powinien być jak najkrótszy. W przypadku rany pooparzeniowej leczonej krócej niż 10 dni ryzyko powstania blizny hipertroficznej wynosi 4 proc., gdy czas leczenia wynosi 21 lub więcej dni, ryzyko wzrasta do ponad 70 proc.[4] Dobra technika szycia polegająca na unikaniu zbyt dużego napięcia również ma działanie profilaktyczne. Istnieją dowody sugerujące inicjowanie powstawania blizn hipertroficznych przez wzrastające napięcie mechaniczne.[39] Użycie szwów śródskórnych oraz plastrów typu strip może się dodatkowo przyczynić do zmniejszenia procesu bliznowacenia. Świeże rany nie powinny być poddawane ekspozycji na promienie słoneczne przez ok. 2 miesiące po zabiegu, by zminimalizować zaczerwienienie i hiperpigmentację.[2] Do działań profilaktycznych zaliczamy stosowanie m.in.:

• opatrunków silikonowych,
• wyciągu z cebuli,
• terapii uciskowej,
• toksyny botulinowej typu A.

Opatrunki silikonowe

Codzienna aplikacja silikonowego żelu lub silikonowej membrany działa na zasadzie ucisku i hydratacji, powodując zahamowanie produkcji kolagenu przez fibroblasty.[10] Redukcja wyglądu i rozmiaru blizny sięga 60-80 proc. przy użyciu tej metody.[40] Działania niepożądane ograniczają się do świądu i lokalnej maceracji.[10] Coraz częściej zaleca się pacjentom stosowanie takich opatrunków jako profilaktykę powstawania blizn, np. po cięciu cesarskim.

Silikon jest dostępny w wyrobach medycznych w postaci żelu, kremu, folii, poduszeczek lub plastrów i stanowi integralną część profilaktyki powstawania blizn pooperacyjnych.[2] Silikonowe plastry są zazwyczaj stosowane powyżej 12 h/dobę przez co najmniej 12 miesięcy, a silikonowe żele 2 razy dziennie przez 3-6 miesięcy [2]. Coraz więcej dowodów sugeruje rozpoczęcie terapii w ciągu 2-3 tygodni po całkowitej epitelizacji oraz rozpoczęciu procesu gojenia.[2] W przypadku dojrzałych keloidów lub blizn hipertroficznych należy się spodziewać braku lub niewielkich pozytywnych efektów.[41] Żele są stosowane na obszarach, na których wskutek ciągłych ruchów użycie plastrów jest utrudnione.

Wyciąg z cebuli

Ekstrakt z cebuli zawiera substancje przeciwzapalne i przeciwinfekcyjne, takie jak kwercetyna czy kemferol.[37] Indukcja metaloproteinazy 1 przez te substancje pomaga w rozkładzie nowo tworzonego kolagenu, co skutkuje znaczną poprawą pod względem wysokości i odkształcalności blizny.[42] Mimo że rola wyciągu z cebuli była przez dłuższy czasu podważana, ostatnie doniesienia potwierdzają jego skuteczność w profilaktyce blizn przerosłych.[43] Z powodu małej inwazyjności i względnego bezpieczeństwa stosowania środków naturalnych można tę substancję łączyć z innymi dostępnymi metodami. Istnieją badania potwierdzające skuteczność stosowania żelu, w skład którego wchodzą 10 proc. wyciąg z cebuli, 50 U heparyny i 1 proc. alantoina. Chińscy badacze uzyskali zmniejszenie ryzyka bliznowacenia z 23,5 do 11,5 proc.[44] Dokonywano prób stosowania mitomycyny lub imikwimodu, dotychczas jednak brak jest silnych dowodów, aby rekomendować te substancje w leczeniu blizn.[35]

Terapia uciskowa

Odzież uciskowa jest często stosowana w profilaktyce nadmiernego tworzenia się blizn po oparzeniach.[45] Pierwsze doniesienia stosowania tej metody pochodzą z 1980 roku.[46] Przypuszcza się, że ciągły ucisk ogranicza kapilarną perfuzję, redukując dostarczanie tlenu oraz substancji odżywczych do hiperproliferującej tkanki.[47] Metoda ta dobrze nadaje się do profilaktyki stosowanej na dużych obszarach ciała. Istnieje natomiast ograniczenie użycia odzieży uciskowej na małych powierzchniach oraz miejscach, gdzie jej założenie i noszenie wiąże się z dużym dyskomfortem odczuwanym przez pacjenta. Niedawna metaanaliza przeprowadzona na grupie 316 pacjentów po oparzeniach nie wykazała jednoznacznych korzyści z terapii uciskowej, odnosząc się do skali ogólnoświatowej.[48] Z drugiej jednak strony zgodnie z niemieckimi wytycznymi leczenia blizn terapia uciskowa może być rekomendowana jako prewencja na odpowiednich obszarach wysokiego ryzyka powstawania blizn.[6]

Toksyna botulinowa typu A

Estetyczne zastosowanie botuliny to usuwanie zmarszczek mimicznych górnej i dolnej części twarzy. Działanie toksyny polega na blokowaniu wydzielania acetylocholiny w szczelinie presynaptycznej, co skutkuje brakiem lub znacznym osłabieniem skurczu mięśni. Substancja ta może być również użyta w leczeniu nadpotliwości i migrenowych bólów głowy. Zastosowanie znajduje również w przypadku blizn. Stosowana jest w dwojaki sposób. W prewencji ma za zadanie zminimalizować napięcie mięśni, których skurcz utrudnia procesy gojenia i może prowadzić do powstania blizn. Lokalizacje, w których skurcze mięśni są trudne do wyeliminowania, a powstanie blizn wiąże się z dużym dyskomfortem, to twarz, czoło, okolice ust, wargi górna i dolna.

Kolejnym sposobem użycia toksyny botulinowej jest leczenie uformowanych blizn hipertroficznych i keloidów. Metoda ta oraz dawka i odstępy czasowe między sesjami terapeutycznymi są wciąż badane. Niedawne badanie sugeruje użycie 5 jednostek na cm² w odstępach 8 tygodni w 3 sesjach.[49]