Praktyka kliniczna
Wybrane zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe w gabinecie lekarza dermatologa
Lek. Katarzyna Dzilińska
Lek. Lidia Ruszkowska
20 proc. wszystkich wizyt w gabinetach dermatologicznych dotyczy bakteryjnych zapaleń skóry. Gronkowce oraz paciorkowce są czynnikami etiologicznymi znaczącej większości wszystkich zakażeń bakteryjnych skóry i są przyczyną tak powszechnych jednostek chorobowych jak liszajec zakaźny czy zapalenie mieszków włosowych, ale również rzadziej występujących jak gronkowcowy zespół oparzonej skóry (zespół SSSS) czy piasecznica. Rosnącym problem jest szerząca się obecność CA-MRSA (pozaszpitalne szczepy S. aureus oporne na metycylinę) i tym samym dobór odpowiedniej antybiotykoterapii. W artykule opisano wybrane jednostki chorobowe związane z zakażeniami gronkowcowo-paciorkowcowymi, w szczególności uwzględniając te, które najczęściej występują u dzieci lub nastręczają trudności rozpoznawczych w codziennej praktyce dermatologicznej.
Do bakterii wchodzących w skład mikrobiomu skóry zaliczamy:
- Staphylococcus saprophyticus,
- Staphylococcus epidermidis (najliczniej reprezentowany ziarenkowiec na skórze ludzkiej),
- Micrococcus luteus,
- M. roseus,
- M. varians.
Bakterie te występują na całej skórze. Najliczniej kolonizują obszary fałdów skórnych, takie jak:
- pachy,
- pachwiny,
- okolice anogenitalne.
Pozostaje kwestią kontrowersyjną, czy Staphylococcus aureus powinien być zaliczony do flory fizjologicznej – występuje on u 35 proc. populacji w okolicy nozdrzy przednich, u 20 proc. populacji możemy go wyhodować z okolicy krocza. Gronkowiec złocisty jest przyczyną wielu różnych infekcji i pozostaje najważniejszym patogenem. Gronkowce koagulazoujemne (np. S. epidermidis) należą do flory fizjologicznej, jednak w określonych warunkach również mogą wywołać choroby. Gronkowce mają zdolności do wytwarzania licznych czynników wirulencji, takich jak: hemolizyny (α, β, γ), które uszkadzają nie tylko erytrocyty, lecz również keratynocyty; enterotoksyny takie jak A-O czy TSST-1, które uczestniczą w zaostrzeniach atopowego zapalenia skóry czy patogenezie zespołu Kawasaki. Ponadto wytwarzają toksyny eksfoliatywne (ET A-D), które jako aktywne proteazy są w stanie rozszczepić desmogleinę, co jest przyczyną objawu Nikolskiego w gronkowcowym zespole skóry oparzonej. Do aerobowych maczugowców flory fizjologicznej, kolonizujących fałdy skórne, możemy zaliczyć:
- Corynebacterium minutissimum,
- C. lipophilicus,
- C. xerosis,
- C. jeikeium,
- Brevibacterium epidermidis.
Do beztlenowych form maczugowców, które lokalizują się w okolicy gruczołów łojowych oraz mieszków włosowych, zaliczamy:
