lek. Andriy Petranyuk

dr n. med. Barbara Bykowska

dr hab. n. med. Aleksandra Wilkowska

Grzybica drobnozarodnikowa jest najczęstszą postacią̨ grzybicy owłosionej skóry głowy u dzieci w wieku przedszkolnym i pierwszych klas szkoły podstawowej^1,2. W rejonie Gdańska grzybica owłosionej skóry głowy u dzieci wywoływana jest w ponad 90% przypadków przez M. Canis, tak jak w innych krajach europejskich³. W krajach afrykańskich i Północnej Ameryki grzybica najczęściej wywoływana jest przez M. audouinii.

Grzybica drobnozarodnikowa głowy u zdrowych dorosłych występuje bardzo rzadko. Częstsze występowanie grzybicy owłosionej skóry głowy stwierdzono u osób dorosłych zakażonych HIV (human immunodeficiency virus), u pacjentów z obniżoną odpornością oraz u kobiet w wieku pomenopauzalnym, u których obniżony poziom estrogenu we krwi prowadzi do mniejszego wydzielania łoju, mającego działanie fungostatyczne^4-6.

Opis przypadku

Pacjentka 42-letnia zgłosiła się do Poradni Dermatologicznej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku z powodu przerzedzenia włosów okolicy ciemienia dużego (ryc. 1). Przerzedzenie włosów obserwowano od czterech miesięcy. Z tego powodu pacjentka zgłosiła się do poradni dermatologicznej, gdzie lekarz dermatolog zastosował miejscowo minoksydyl 5% bez poprawy stanu miejscowego. W dniu przyjęcia stwierdzono w okolicy ciemienia duże przerzedzenie włosów. Włosy miały szarawe zabarwienie, pojedyncze włosy były ułamane na wysokości 2-3 mm, a na skórze widoczne było złuszczanie. W badaniu mykologicznym bezpośrednim wykazano obecność grzybów chorobotwórczych. W hodowli uzyskano wzrost M. canis. W lampie Wooda obserwowano zielonkawą fluorescencję (ryc. 2). Wykonano także badanie trichoskopowe, w którym stwierdzono obecność złuszczania, włosów w kształcie kodu Morse’a, korkociągu, przecinkowate oraz zygzakowate (ryc. 3). Zalecono terbinafinę w dawce 250 mg/dobę. Po czterech tygodniach leczenia uzyskano niewielką poprawę stanu skóry. Leczenie zmieniono na gryzeofulwinę 500 mg/dobę, uzyskując znaczną poprawę stanu miejscowego po kolejnych czterech tygodniach leczenia. W trzykrotnych badaniach mykologicznych wykonanych w odstępach tygodniowych uzyskano ujemne wyniki badania bezpośredniego oraz hodowli (ryc. 4).

Rycina 1. Przerzedzenie włosów okolicy ciemienia dużego u 42-letniej pacjentki

Rycina 2. Zielonkawa fluorescencja obserwowana w lampie Wooda

Rycina 3. Na rycinie zaznaczono włosy ułamane (żółte strzałki), włosy-korkociągi (niebieskie strzałki) oraz włosy typu kod Morse’a (zielone strzałki). Widoczna jest również biała łuska, głównie wokół ujść mieszków włosowych

Rycina 4. Stan miejscowy po zakończeniu leczenia

Dyskusja

Grzybica owłosionej skóry głowy jest zwykle obserwowana u dzieci w wieku przedszkolnym i pierwszych klas szkoły podstawowej, u dorosłych występuje u mniej niż 1% populacji⁷. Objawy kliniczne grzybicy owłosionej skóry głowy u dzieci zwykle mają charakterystyczny obraz kliniczny: ognisko z ułamanymi włosami na wysokości 2-3 mm z widocznym złuszczeniem. Stan zapalny z reguły jest niewielki.

Rzadkie występowanie grzybicy owłosionej skóry głowy oraz nietypowy obraz kliniczny u osób dorosłych mogą utrudnić rozpoznanie. Grzybica owłosionej skóry głowy u dorosłych często rozpoznawana jest mylnie jako:

• łojotokowe zapalenie skóry
• liszajec zakaźny
• zapalenie mieszków włosowych
• łuszczyca
• toczeń rumieniowaty
• łysienie plackowate^8,9.

Microsporum Canis jest grzybem o zewnątrzwłosowym układzie zarodników, natomiast strzępki grzybów, wnikając do łodygi włosa, powodują jego łamanie na wysokości 2-3 mm nad powierzchnią skóry. Typową cechą grzybicy drobnozarodnikowej jest zielonkawa fluorescencja w lampie Wooda.