Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła, zapalna dermatoza przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji. U jej podłoża leżą zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Szacuje się, że AZS dotyka 15-30% populacji dzieci oraz 2-10% populacji dorosłych¹. Chociaż rozpowszechnienie alergicznego kontaktowego zapalenia skóry w populacji światowej szacuje się na ok. 20%, to związek między AZS a alergią kontaktową (również na metale) nie jest dokładnie zbadany, a doniesienia na ten temat w piśmiennictwie z ostatnich lat są niejednoznaczne^2,3.

Podstawowe definicje: uczulenie a alergia kontaktowa

Terminy „uczulenie” i „alergia kontaktowa” (lub inaczej „alergiczne kontaktowe zapalenie skóry”) bywają używane zamiennie, chociaż nie są synonimami. Uczulenie oznacza w tym kontekście miejscową zapalną reakcję skóry spowodowaną jej bezpośrednim kontaktem z alergenem w wyniku przeprowadzonych naskórkowych testów płatkowych (NTP). Powinno się to interpretować jako dodatni wynik badania i element toku diagnostycznego. Z kolei alergia kontaktowa (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry) oznacza objawową, kliniczną manifestację uczulenia na dany alergen pod postacią zmian skórnych o charakterze wyprysku kontaktowego. I tak pacjent może być uczulony np. na formalinę (dodatni wynik NTP), ale klinicznie nie prezentować zmian skórnych typowych dla alergii kontaktowej. Interpretacja wyników NTP oraz dalsze postępowanie terapeutyczne powinny być zawsze prowadzone w kontekście korelacji klinicznej.

Biorąc pod uwagę patofizjologię alergii kontaktowej, w jej rozwoju istotny jest pierwszy kontakt skóry z danym alergenem, zapoczątkowanie procesu sensytyzacji i w efekcie wytworzenie komórek T CD8⁺ specyficznych wobec danego haptenu. W zależności od potencjału alergizującego danej substancji okres sensytyzacji może trwać od tygodni do nawet kilku lat i w większości przypadków przebiega bez objawów klinicznych⁴. W efekcie podczas kolejnej ekspozycji na ten sam hapten dochodzi do szybkiej odpowiedzi immunologicznej, rozwoju stanu zapalnego z wyzwoleniem wielu chemokin, alarmin i pojawienia się zmian skórnych w postaci wyprysku. Zmiany skórne rozwijają się zazwyczaj w ciągu 24-72 godzin od ponownego kontaktu z alergenem⁴.

Uczulenie i alergia kontaktowa na metale w AZS