Kongres Pediatria 2025 już 11-12.04 w Warszawie! Tylko do 28.02 bilet na kongres kupisz aż 200 zł taniej | Sprawdź >
Choroby skórne wieku dziecięcego
Ukąszenia i użądlenia przez owady
dr n. med. Mirosława Kuchciak-Brancewicz
dr n. med. Mirosława Kuchciak-Brancewicz
- Objawy charakterystyczne dla ukąszeń i użądleń owadów
- Reakcje alergiczne i anafilaktyczne
- Diagnostyka i leczenie pacjentów pediatrycznych
Jak wiele jest gatunków stawonogów, tak szerokie jest spektrum odczynów po ich ukąszeniu/użądleniu. Często są one sezonowe, zależne od cyklu życiowego i siedliska organizmu, który je wywołuje.
Ukąszenia owadów
Podczas ukąszenia owady zwykle wstrzykują do skóry niewielkie ilości antykoagulantów i innych toksyn, które mogą wywołać reakcję bezpośrednio lub działając jak alergeny, powodować uczulenie, a dopiero po kolejnych ukąszeniach – reakcję immunologiczną1.
W większości przypadków zmiany powstają na odkrytych częściach ciała (ryc. 1-12)1-6. Sam moment przekłucia naskórka i rozpoczęcia żerowania, tj. pobierania krwi, pozostaje zwykle niezauważony. Dopiero po pewnym czasie, często po kilku godzinach lub nawet kilku dniach, podrażnione miejsce zaczyna swędzieć. Można także zauważyć w miejscu ukąszenia odczyn związany z obroną organizmu. Po pierwszym ukąszeniu owada u większości osób przejściowo występują swędzące zmiany skórne – rumień (ryc. 1-12), bąble pokrzywkopodobne z centralnie położonym pęcherzykiem, nierzadko rozdrapane grudki (ryc. 4, 7), pęcherzyki (ryc. 9A, B), a niekiedy duże pęcherze (częściej u małych dzieci z powodu luźnych połączeń desmosomalnych międzykomórkowych). Jeśli wstrzykiwane są antykoagulanty, to w miejscu wkłucia może pojawić się niebiesko-czerwona plama związana z wynaczynieniem krwi (ryc. 8 i 9A). Spowodowane świądem drapanie sprzyja nadkażeniom bakteryjnym. Mówienie dziecku, żeby się nie drapało, jest mało skuteczne i wynika z niezrozumienia mechanizmu napadowego świądu wyindukowanego odczynem wywołanym przez wstrzyknięte do organizmu toksyny oraz pojawieniem się stanu zapalnego, który rozwija się w miejscu wstrzyknięcia ciała obcego.
Rycina 1. Rumieniowo-obrzękowy wykwit z centralnie położonym miejscem wkłucia na policzku
Rycina 2A. Pojedyncze duże wykwity rumieniowe z obrzękiem w środkowej części i centralnie widocznym miejscem wkłucia na prawym udzie
Rycina 2B. Pojedyncze duże wykwity rumieniowe z obrzękiem w środkowej części i centralnie widocznym miejscem wkłucia na lewym udzie u tego samego pacjenta
Rycina 3. Liczne wykwity plamisto-grudkowe na skórze kończyny górnej
Rycina 4. Duże rumieniowe wykwity z obecnością grudek obrzękowych, na szczycie których obecne są nadżerki po pęknięciu pęcherzyków na przedramieniu
Rycina 5. Liczne wykwity plamisto-krwotoczne z obrzękiem części centralnej i widocznym miejscem wkłucia na szczycie zmian na skórze podudzia
Rycina 6. Pojedyncze, rozsiane nieregularnie wykwity plamiste nacieczone zapalnie z widocznymi centralnie położonymi miejscami wkłucia na skórze uda
Rycina 7. Drobne swędzące grudki na kolanie i udzie, część z obecnością nadżerek powstałych w wyniku drapania zmian
Rycina 8. Zmiana rumieniowa w okolicy miejsca wkłucia z odczynem krwotocznym i wytworzeniem pęcherza, widoczna kryza naskórkowa na obwodzie po pęknięciu pokrywy pęcherza na kończynie
Rycina 9A. Trzy położone blisko siebie pęcherzyki, w tym jeden krwotoczny, po ukąszeniu przez owada; bardzo duży obrzęk tkanki podskórnej lewego przedramienia
Rycina 9B. Duży obrzęk ukąszonej kończyny u tego samego pacjenta
Rycina 10. Rozległy rumień w okolicy kolca biodrowego, przechodzący na pośladek i udo. Podejrzenie ukąszenia przez kleszcza (wskazana obserwacja, czy rumień się powiększa, i ewentualne badania w kierunku boreliozy nie wcześniej niż za 6-8 tygodni)
Rycina 11. Niewielkie zaczerwienienie w miejscu żerowania kleszcza (widoczne tułów i odnóża owada)
Rycina 12. Liczne grudki obrzękowe w układzie linijnym po ukąszeniu przez pluskwę oraz rozsiane na skórze przedramienia (świadczy to o jednoczesnej obecności wielu żerujących osobników)