Ograniczenia ruchomości stawów mogą wynikać również ze, stwierdzanego u choh na cukrzycę częściej niż w populacji ogólnej, przykurczu Dupuytrena, zespołu cieśni nadgarstka czy wreszcie zespołu „zamrożonego barku”. Ten ostatni, obserwowany w cukrzycy niemal czterokrotnie częściej, może stać się przyczyną nie lada rozterek terapeutycznych. Źle leczony prowadzi do inwalidztwa, a najlepiej dają sobie z nim radę fizjoterapeuci.

Wśród wytwórczych zmian skórnych spotkać można włókniaki miękkie, choć nie ma powszechnej zgody co do ich powiązania z występowaniem cukrzycy. Ich częste rozpoznawanie wiąże się raczej z otyłością współwystępującą z cukrzycą typu 2. Te, czasem bardzo liczne, uszypułowane zmiany dotyczą głównie skóry szyi, a przede wszystkim fałdów skórnych, i obserwujemy je częściej u choh w starszym wieku.

Zmiany pęcherzowe skóry, na szczęście rzadko obserwowane w cukrzycy, wiązać się mogą z neuropatią wikłającą chorobę. Ich powstawanie nie zawsze jest związane z urazem, choć występowanie na rękach i przedramionach lub stopach i goleniach może sugerować przebycie niewielkiego urazu, z którego chory nie zdawał sobie sprawy (ryc. 2).

Ryc. 2. Zejściowa faza zmian pęcherzowych.

Takie zmiany wiążą się najczęściej z wieloletnią, niewyrównaną hiperglikemią, choć były również stwierdzane na jakiś czas przed postawieniem rozpoznania.

Zmiany angiopatyczne będą natomiast odpowiedzialne za występowanie zmian plamiczych. Obecność mikrotętniaków, kruchość naczyń prowadzi do wynaczynień krwi i powstawania w ich następstwie brunatnych plam, często stwierdzanych na wyprostnych częściach goleni. Taka dermatopatia cukrzycowa określana bywa mianem plam cukrzycowych lub plamkami Binkleya (ryc. 3).

Ryc. 3. Plamy cukrzycowe na wyprostnych częściach goleni.

Żóltofioletowe lub brązowe plamy, dobrze odgraniczone, z widocznym zanikiem w części centralnej, mogą być objawem obumierania tłuszczowego.[2,3] Wykwity lokalizują się najczęściej na przednich powierzchniach goleni, rzadziej przedramion, i mają tendencje do powolnego obwodowego szerzenia się. W części zanikowej przez ścieńczały naskórek może być widoczna drobna siatka naczyń krwionośnych. W 30 proc. zmiany mają tendencje do rozpadu i pojawiają się bolesne oraz trudno gojące się owrzodzenia, zazwyczaj efekt niewielkich nawet urazów mechanicznych. Skóra wygląda po wygojeniu takich owrzodzeń jak pokryta mnóstwem blizn.

Do niedawna przyjmowano niemal powszechnie, że obecność podobnego histologicznie do obumierania tłuszczowego ziarniniaka obrączkowatego kojarzy się silnie z obecnością cukrzycy. Obecnie taki pogląd jest rzadko formułowany, choć stwierdzenie obecności twardych grudek o zabarwieniu skóry, układających się obrączkowato, budzi myśli o związku z współistnieniem zaburzeń węglowodanowych.[4,5] Zmiany występują zazwyczaj na proksymalnych częściach kończyn, zwłaszcza na rękach, nadgarstkach oraz stopach, i znikają zwykle w ciągu kilkunastu miesięcy.

Dla odmiany stwierdzenie ciemnych małych grudek o aksamitnej powierzchni umiejscowionych zazwyczaj pod pachami, w okolicach pępka, pachwinach i na bocznych częściach tułowia to rogowacenie ciemne.[6]

Wreszcie małe czerwone lub żółte grudki niewielkiej (do 0,5 cm) średnicy stwierdzane na tułowiu, powierzchniach wyprostnych kończyn lub w okolicy pośladków to żółtaki cukrzycowe. Zmiany powstają nagle i mogą się wiązać z przejściowym zazwyczaj świądem. Powstają wskutek odkładania triglicerydów w skórze i wycofują się po normalizacji triglicerydemii.

Ryc. 4. Zniekształcenia i przebarwienia płytek paznokciowych u chorego z wieloletnią cukrzycą typu 2.

Zmiany cukrzycowe mogą dotyczyć także paznokci. Dochodzić może do zniekształcenia i przebarwienia płytek paznokciowych (ryc. 4), które mają brunatnobrązowe zabarwienie. W rozwarstwionej płytce paznokciowej może dochodzić do wtórnego zakażenia grzybiczego lub bakteryjnego.

Cukrzyca może także powodować zaburzenia w strukturze i jakości włosów. Stają się one bardziej kruche i matowe. Może dochodzić też do ich wypadania, co wynika z tego, że większa niż u osób zdrowych liczba włosów przechodzi w fazę zaniku lub spoczynku. Łysienie może wyprzedzać rozpoznanie cukrzycy na kilka lat i zwykle zaczyna się od szczytu głowy.

W niektórych postaciach cukrzycy dochodzi do nadmiernego owłosienia wokół pępka, na plecach, a w przypadku kobiet – także na brodzie. W takich przypadkach współistnieją nierzadko zmiany zapalne skóry moszny i zgorzel prącia u mężczyzn oraz sromu u kobiet.

Osobną kategorią zmian skórnych w cukrzycy są zmiany polekowe. Najczęstszym czynnikiem sprawczym są pochodne sulfonylomocznika (5 proc. leczonych tą grupą leków). Występują zmiany pokrzywkowe, osutki krostkowo-plamiste, odropodobne i plamisto-grudkowe. W piśmiennictwie opisywany jest także tzw. flush syndrome, związany z występowaniem objawów podobnych do reakcji antabusowej po spożyciu alkoholu. W obrazie występuje gwałtowne zaczerwienienie skóry twarzy, bóle i zawroty głowy, duszność, tachykardia i nudności. Te objawy kojarzą się jednak ze starszymi pochodnymi sulfonylomocznika.

Stosowane obecnie preparaty insulin lub ich analogów wyjątkowo rzadko dają objawy alergiczne, podobnie jak legendarną już lipodystrofię poinsulinową (ryc. 5).

Ryc. 5. Lipohipertrofia u chorego leczonego insuliną.