Zasady farmakoterapii

Leki zmieniające poziom glikemii

Dr hab. med. Joanna Żywiec

Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Katedra Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu w Katowicach

Adres do korespondencji: Dr hab. med. Joanna Żywiec, Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Katedra Chorób Diabetologii i Nefrologii w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu w Katowicach, ul. 3-Maja 13-15, 41-800 Zabrze, jzywiec@sum.edu.pl

Nie można mieć złudzeń, że równoczesna podaż kilku farmaceutyków jest wolna od wystąpienia interakcji lub objawów niepożądanych. Potwierdzają to dane epidemiologiczne, według których aż 10-17 proc. hospitalizacji jest spowodowane poważnymi objawami ubocznymi terapii. Do szczególnie narażonych na wystąpienie zdarzeń niepożądanych farmakoterapii należą osoby starsze, mające liczne schorzenia współistniejące, z dysfunkcją nerek lub wątroby.

Spektrum obrazu klinicznego interakcji międzylekowych oraz objawów niepożądanych farmakoterapii jest bardzo szerokie – od nieistotnych klinicznie do takich, które zagrażają bezpośrednio życiu chorego. Objawy te dotyczyć mogą również zaburzeń metabolicznych, w tym metabolizmu glukozy.

Zmiana poziomu glikemii jako efekt interakcji międzylekowych

Problem interakcji międzylekowych jest szczególnie istotny w grupie chorych z cukrzycą stosujących doustne leki hipoglikemizujące.

Losy każdego leku w organizmie są takie same. Schematycznie ujmując, to kolejno:

  • uwalnianie substancji leczniczej z postaci leku,
  • wchłanianie,
  • dystrybucja,
  • metabolizm,
  • wydalanie.


Do wzajemnego oddziaływania leków może dochodzić na każdym z tych etapów.

Przykładowo: Leki obniżające kwaśność żołądka, enzymy trawienne i żywice jonowymienne zmniejszają skuteczność akarbozy, ona z kolei, stosowana w terapii skojarzonej, upośledza wchłanianie metforminy i pochodnych sulfonylomocznika. Liraglutyd hamuje opróżnianie żołądka i może zaburzać wchłanianie innych stosowanych równocześnie leków.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą wypierać z połączeń z białkami pochodne sulfonylomocznika i repaglinid, powodując zwiększenie ryzyka hipoglikemii. Probenecyd i allopurynol zmniejszają klirens nerkowy pochodnych sulfonylomocznika.

Leki kationowe (cymetydyna, trimetoprim, amiloryd) współzawodniczą z metforminą o wydalanie w kanalikach nerkowych, nasilając jej działanie.

Główny szlak biotransformacji leków wiedzie przez wątrobę, gdzie dokonuje się w przewadze, niezbędny do dalszych etapów eliminacji leku z ustroju, proces utleniania z udziałem zlokalizowanych w błonach retikulum endoplazmatycznego hepatocytów, izoenzymów cytochromu P450. Zmiany aktywności enzymów kompleksu cytochromu P450 mogą prowadzić do nieprzewidywalnych przez chorego wahań glikemii. Ich aktywność biologiczna jest uwarunkowana genetycznie, stąd wśród osób populacji ogólnej są takie, które metabolizują leki szybko (szybcy metabolizerzy) i takie, u których procesy metaboliczne przebiegają wolno (słabi metabolizerzy).

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Zmiana poziomu glikemii jako objaw niepożądany leku

Istnieje wiele leków, które poza właściwym działaniem terapeutycznym wpływają również na metabolizm glukozy. Dokonuje się to drogą wpływu na funkcję wysp [...]

B-adrenolityki

Leki β-adrenolityczne znajdują szerokie zastosowanie w terapii chorób układu sercowo-naczyniowego. Metaanaliza 12 badań, obejmująca dane ponad 94 tysięcy chorych leczonych β-adrenolitykami [...]

Diuretyki tiazydowe

Tiazydy są grupą leków moczopędnych stosowanych od lat 50. ubiegłego wieku m.in. w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym przez długie [...]

Statyny

Wdrożenie w latach 80. ubiegłego wieku do leczenia dyslipidemii inhibitorów reduktazy HMG-CoA, tzw. statyn, było jednym z punktów przełomowych w terapii [...]

Inhibitory kalcyneuryny

Zastosowanie w latach 80. ubiegłego wieku inhibitorów kalcyneuryny poprawiło w sposób istotny rokowanie chorych po zabiegach transplantacji, co ugruntowało do dziś [...]

Hormony nadnerczowe

Glikokortykosteroidy mają silne działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne, stąd szeroko wykorzystuje się je w leczeniu wielu różnych schorzeń: od onkologii, poprzez transplantologię, [...]

Leki stosowane w leczeniu zakażeń

Inhibitory proteaz, takie jak np. indynawir, stawudyna, dydanozyna, stosowane są jako element intensywnej terapii przeciw HIV. Częstym efektem ubocznym tych leków [...]

Leki psychotropowe

W populacji krajów rozwiniętych obserwuje się wzrastającą częstość występowania zaburzeń psychicznych, w tym nerwic, depresji i schizofrenii. Ten rodzaj zaburzeń łączy [...]

Warunki bezpieczeństwa polifarmakoterapii

Mając powyższe dane na uwadze, stosowanie politerapii wzbudza wiele obaw w aspekcie zwiększonego ryzyka wystąpienia de novo zaburzeń metabolizmu glukozy. Rodzi [...]

Wnioski

1. Współwystępowanie wielu schorzeń wymaga często zastosowania politerapii. Niesie ona za sobą ryzyko wystąpienia zdarzeń niepożądanych i interakcji międzylekowych, których efektem [...]
Do góry