Historia stosowania biguanidów

Historia leczenia biguanidami sięga czasów średniowiecza. Jako lek stosowano wówczas galeginę, alkaloid występujący w nasionach rutwicy lekarskiej (Galega officinalis). Już wtedy w leczeniu cukrzycy wykorzystywano jej działanie zmniejszające poliurię oraz ułatwiające oddychanie u chorych na dżumę. W latach 50. XX w. francuski lekarz Sterne, prowadząc badania nad metforminą, zaobserwował tylko niewielką jej toksyczność. Od tej pory pojawiło się wiele badań nad biguanidami. Dotyczyły one przede wszystkim biguanidów innych niż metformina (fenformina i buformina). Leki te jednak wycofano z rynku farmaceutycznego z powodu obserwacji wskazujących na zwiększenie częstości występowania kwasicy mleczanowej. Na tę decyzję wpłynęły głównie wyniki badania UGDP opublikowane w 1975 r. Mimo że negatywna ocena biguanidów dotyczyła fenforminy, to skutki kliniczne objęły całą grupę preparatów. Ponowna rejestracja metforminy przez Food and Drug Administration (FDA) nastąpiła w 1995 r., po publikacji przez DeFronzo i Goodmana wyników badań Multicenter Metformin Study Group¹.

W większości krajów europejskich, w tym w Polsce, metformina pozostawała nadal w użyciu, chociaż tylko w niewielkim zakresie. Na ostateczny powrót metforminy do praktyki klinicznej i uznanie jej wielokierunkowego korzystnego działania metabolicznego oraz roli w ograniczaniu ryzyka rozwoju powikłań naczyniowych u chorych na cukrzycę wpłynęły wyniki opublikowanego w 1998 r. badania UKPDS 34². Potwierdzono w nim zasadnicze znaczenie tego preparatu w leczeniu cukrzycy typu 2, zwłaszcza u osób otyłych. Metformina, ograniczając wątrobową produkcję glukozy (glukoneogenezę), zwiększając glikolizę beztlenową w tkankach obwodowych oraz hamując wchłanianie glukozy i innych heksoz z przewodu pokarmowego, powoduje znaczne obniżenie wartości glikemii na czczo i – w mniejszym stopniu – glikemii poposiłkowej.

Wielokierunkowe działanie metforminy

W latach 90. XX w. w wielu doniesieniach naukowych potwierdzono wielotorowe działanie metforminy. Lek ten hamuje utlenianie kwasów tłuszczowych i oksydacyjną dekarboksylację pirogronianu, zwiększa przyswajanie glukozy przez tkankę tłuszczową i na...

Po opublikowaniu wyników badania UKPDS 34 i 35 zwrócono uwagę na kardioprotekcyjny efekt metforminy oraz wpływ na poprawę struktury i czynności naczyń (pomiary grubości błony wewnętrznej i środkowej tętnicy szyjnej [CIMT – carotid intima-media th...