Wprowadzenie

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ), inaczej hormonalna terapia menopauzy (HTM), stanowi istotny element opieki nad kobietami w wieku okołomenopauzalnym i po menopauzie. Polega ona na zastosowaniu preparatów hormonalnych w celu poprawy jakości życia u kobiet z objawami klinicznymi hipoestrogenizmu, który może także mieć wpływ na niekorzystne zmiany zarówno narządu rodnego, jak i całego ustroju.¹ Badania prowadzone w tym kierunku wykazały pewne ryzyko związane z przewlekłym stosowaniem HTZ. Do najważniejszych potencjalnych zagrożeń związanych z suplementacją hormonalną należy zwiększona częstość incydentów żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej,² udaru niedokrwiennego mózgu, raka piersi oraz raka endometrium.^3,4 W świetle tych danych kluczowe znaczenie ma indywidualizacja terapii uwzględniająca stan zdrowia pacjentki, jej wiek, choroby współistniejące, a także oczekiwania pacjentki w stosunku do leczenia.

Wywiad

W wywiadzie przed włączeniem leczenia hormonalnego powinno się precyzyjnie określić oczekiwania kobiety, główne dolegliwości związane z niedoborem estrogenów oraz czas wystąpienia ostatniej miesiączki. Istotne jest uzyskanie informacji dotyczących przeszłości położniczej, przebytych zabiegów operacyjnych, stosowanych leków oraz czynników ryzyka chorób przewlekłych i nowotworowych. Pomocne mogą być również dane z wywiadu rodzinnego, zwłaszcza w kierunku chorób onkologicznych i naczyniowych. Informacje te są niezbędne przy właściwym wyborze odpowiednich preparatów, drogi podania, dawki oraz schematu terapii hormonalnej.

Należy zwrócić szczególną uwagę na przeszłość onkologiczną pacjentki. Ze względu na udokumentowane zwiększenie ryzyka raka endometrium związane z estrogenoterapią (ET) po menopauzie, u kobiet leczonych z tego powodu, HTZ nie jest rekomendowana. Stosowanie HTZ w grupie pacjentek z rakiem piersi w wywiadzie jest kontrowersyjne.⁴ Wydaje się jednak, że terapia hormonalna może się wiązać ze zwiększeniem ryzyka nawrotu choroby. Holmberg i wsp., analizując grupę kobiet leczonych z powodu raka piersi, stwierdzili znaczące zwiększenie liczby nowych przypadków u pacjentek randomizowanych do grupy HTZ.⁵ Nie do końca poznany jest również wpływ terapii hormonalnej na rozwój raka jajnika. Niektóre opracowania nie wykazują związku HTZ z tą chorobą.⁶ Inne z kolei potwierdzają zwiększenie ryzyka raka jajnika przy stosowaniu terapii hormonalnej dłużej niż 10 lat.⁷ Według North American Menopause Society (NAMS) terapia estrogenowo-progestagenowa (EPT) trwająca ponad 5 lat niesie ze sobą małe bądź bardzo małe ryzyka rozwoju raka jajnika, kobiety z obciążonym wywiadem rodzinnym oraz te, u których wykryto mutację BRCA, powinny być jednak informowane o potencjalnym zagrożeniu.⁴