Wprowadzenie

Do niedawna o metforminie mówiono jedynie jako o leku stosowanym w cukrzycy. Obecnie coraz szerzej wykorzystywana jest w leczeniu hiperinsulinemii i insulinooporności.^1,2 Zmniejszenie wrażliwości na insulinę prowadzące do jej zwiększonego wydzielania odgrywa ważną rolę w patomechanizmie zaburzeń w takich schorzeniach, jak otyłość, zespół policystycznych jajników, niepłodność, hiperandrogenizm.³

Farmakokinetyka metforminy

Metformina (dimetylobiguanid) jest pochodną biguanidu. Jej wzór chemiczny przedstawiono na rycinie 1. Podawana jest doustnie. Dostępne są dwa rodzaje tabletek: o krótkim działaniu, które należy podawać w dobowej dawce 1,0-1,5 g 2-3 razy dziennie, oraz o działaniu przedłużonym, do podawania 1-2 razy na dobę (dawka dobowa 0,85-1,7 g). Metformina wchłania się z przewodu pokarmowego w 60%.^4,5 Postać o krótkim działaniu osiąga maksymalne stężenie we krwi po 2-4 godzinach, a jej okres półtrwania w osoczu wynosi 2,2-3,1 godziny. Największe stężenie leku o przedłużonym działaniu osiągane jest po 3-8 godzinach od przyjęcia, okres półtrwania wynosi 10-12 godzin. Biodostępna metformina wydalana jest z moczem, głównie w postaci niezmienionej.⁶

Mechanizm działania

Metformina działa przez zmniejszenie syntezy adenozynotrójfosforanu (ATP) w mitochondriach wielu komórek i dlatego ma działanie plejotropowe. Podstawowe znaczenie w zmniejszaniu insulinooporności ma zwiększenie liczby i wrażliwości receptorów insulinowych oraz aktywności transportera glukozy GLUT4 i GLUT1, a także poprawa wrażliwości na insulinę w wyniku zmniejszenia stężenia wolnych kwasów tłuszczowych.³

Metformina działa na wiele sposobów:

• w przewodzie pokarmowym hamuje wchłanianie glukozy, ale też aminokwasów, witamin, żelaza oraz kwasów żółciowych⁷
• w wątrobie hamuje glukoneogenezę i glikogenolizę⁸
• w mięśniach szkieletowych zwiększa glikolizę beztlenową⁹
• w adypocytach hamuje lipogenezę i pobudza lipolizę¹⁰
• zwiększa aktywność fibrynolityczną osocza przez zmniejszanie stężenia inhibitora aktywacji fibrynogenu (PAI-1) i stabilizuje płytki krwi.¹¹

Metformina zwykle nie powoduje hipoglikemii. Zmniejszenie stężenia glukozy podczas leczenia metforminą może być wynikiem przyjmowania innych leków hipoglikemicznych, pojawiać się podczas dużego wysiłku fizycznego, intensywnych ćwiczeń fizycznych, po wypiciu dużej ilości alkoholu oraz pod wpływem niskokalorycznej diety.