W artykule przedstawiono dane dotyczące wartości oceny stężeń progesteronu we wczesnej ciąży zagrożonej poronieniem oraz informacje na temat zalecanych dawek, drogi podania i wartości jego suplementacji w ciążach zarówno poczętych samoistnie, jak i po procedurze in vitro. Omówiono także działanie dydrogesteronu, który może stanowić bezpieczną alternatywę dla progesteronu mikronizowanego.

Wprowadzenie

Progesteron jest związkiem steroidowym zawierającym 21 atomów węgla (C-21). Jego działanie odbywa się przede wszystkim za pośrednictwem receptora zlokalizowanego w cytoplazmie/jądrze. Wyróżnia się 2 główne typy (izoformy) receptora progesteronowego: PR-A i PR-B. Oba receptory pełnią różne funkcje po połączeniu się z nimi ligandu, jakim jest progesteron. Możliwe jest również działanie przez inne izoformy (C, M, S) mające różną lokalizację tkankową, a także przez receptor błonowy. Ten ostatni mechanizm nie stanowi jednak zasadniczego sposobu przekazywania informacji.

Progesteron jest syntetyzowany w:

• komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego
• zluteinizowanych komórkach ziarnistych ciałka żółtego w fazie lutealnej cyklu
• warstwie siatkowatej i pasmowatej kory nadnerczy
• syncytiotrofoblaście doczesnym.

W fazie cyklu po miesiączce progesteron jest syntetyzowany w bardzo małych ilościach. Jego stężenie zwiększa się w fazie okołoowulacyjnej – pierwszy raz około 40 godz. przed owulacją, a następnie 12-24 godz. przed owulacją. Znaczące zwiększenie stężenia następuje po owulacji, kiedy ciałko żółte zaczyna wytwarzać hormon w dużych ilościach. Produkcja progesteronu w fazie lutealnej cyklu wynosi około 50 mg/24 h. Przyjmuje się, że stężenie progesteronu >3 ng/ml w surowicy w fazie lutealnej potwierdza wystąpienie owulacji. Należy pamiętać, że wydzielanie progesteronu jest pulsacyjne i mogą wystąpić znaczne różnice w uzyskiwanych wartościach między kolejnymi dniami cyklu fazy lutealnej. Synteza przez łożysko wynosi około 250 mg/24 h, natomiast ilość progesteronu wytwarzanego przez nadnercza <1 mg.^1,2

Progesteron występuje głównie we krwi w fazie folikularnej cyklu w postaci wolnej lub związanej z:

• albuminami
• globuliną wiążącą kortyzol (CBG – cortisol binding globulin)
• globuliną wiążącą białka płciowe (SHBG – sex hormone binding globulin).

Najwięcej – bo blisko 80% – progesteronu wiąże się z albuminami. W ciąży jest on głównie związany z albuminami i CBG.^1,2

Progesteron w czasie ciąży

Po zapłodnieniu w bańce jajowodu zarodek po około 6 dniach ulega implantacji w jamie macicy (głównie w ścianie tylnej). W kolejnym etapie rozwoju ciąży trofoblast wydziela ludzką gonadotropinę kosmówkową (hCG – human chorionic gonadotropin), która...