Zaburzenia jajeczkowania u niepłodnych pacjentek przyjmują postać rzadko występującej owulacji (tzw. oligoowulacji) oraz całkowitego jej braku (tzw. anowulacji)¹. Szacuje się, że są one przyczyną 25-40% przypadków niepłodności żeńskiej². Klinicznie zaburzenia jajeczkowania objawiają się jako zaburzenia cyklu miesiączkowego, odpowiednio o typie oligomenorrhea (cykle dłuższe niż 35 dni) i amenorrhea (brak miesiączki przez co najmniej 3 miesiące). W praktyce w diagnostyce owulacyjności podstawowe znaczenie ma zatem wywiad dotyczący miesiączkowania. Fakt ten znajduje odzwierciedlenie w polskich i międzynarodowych zaleceniach dotyczących postępowania w zaburzeniach płodności^3-6. Regularne miesiączki (eumenorrhea; cykle trwające 28 dni ±7 dni) w zdecydowanej większości wskazują na cykle owulacyjne. Dodatkowo w wywiadzie warto zwrócić uwagę na objawy okołomiesiączkowe (takie jak: tkliwość piersi, uczucie obrzęków, ból miednicy w połowie cyklu, podwyższenie temperatury ciała w drugiej fazie cyklu), które dodatkowo przemawiają za owulacyjnymi cyklami, na co szczególnie zwraca uwagę American Society for Reproductive Medicine (ASRM)⁴.

Diagnostyka i klasyfikacja

Ocena owulacyjności u kobiet z niepłodnością

Jak już wspomniano, w świetle aktualnych rekomendacji diagnostyka owulacyjności u kobiet w większości przypadków ogranicza się do wywiadu dotyczącego miesiączkowania, ze szczególnym uwzględnieniem regularności występowania krwawień. Badania laboratoryjne i obrazowe powinny zatem w zasadzie być wykonywane u pacjentek z zaburzeniami cyklu miesiączkowego.

Niestety u części niepłodnych kobiet trzeba brać również pod uwagę możliwość występowania cykli bezowulacyjnych w przypadku regularnych miesiączek. W jednym z badań, w którym wzięło udział ponad 3000 prawidłowo miesiączkujących kobiet w wieku 20-49 lat, wykazano, że u 37% z nich w co najmniej jednym cyklu nie wystąpiła owulacja⁷. W związku z tym w niektórych wytycznych dotyczących diagnostyki niepłodności pojawiły się rekomendacje oceny owulacji w sposób bardziej obiektywny. Przykładowo brytyjski National Institute for Health and Care Excellence (NICE), odpowiednik polskiej Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT), zaleca ocenę stężeń progesteronu w połowie fazy lutealnej cyklu u regularnie miesiączkujących kobiet⁶. Wydaje się jednak, że sporadyczne anowulacje u pacjentek z eumenorrhea nie wpływają istotnie na płodność – świadczy o tym chociażby brak istotnej skuteczności stymulacji owulacji u par z niepłodnością idiopatyczną.