Protokół opieki okołooperacyjnej w celu przyspieszenia powrotu do zdrowia po zabiegu (ERAS – enhanced recovery after surgery) to oparte na dowodach z badań naukowych, multidyscyplinarne podejście mające na celu poprawę opieki chirurgicznej w okresie okołooperacyjnym. Celem protokołu ERAS jest minimalizacja odpowiedzi (pato)fizjologicznych podczas zabiegu oraz optymalizacja uzyskiwanych wyników leczenia bez zwiększenia częstości występowania powikłań w okresie pooperacyjnym¹. Protokół opieki okołooperacyjnej w celu przyspieszenia rekonwalescencji po cięciu cesarskim (ERAC – enhanced recovery after cesarean) jest rozszerzeniem zasad ERAS na specyficzną sytuację położniczą.

W niniejszym artykule przedstawiono krótką historię ERAS, opisano główne komponenty ERAC i przedstawiono korzystny wpływ ERAC na wyniki uzyskiwane u pacjentek.

Historia ERAS

Wczesne protokoły ERAS koncentrowały się na optymalizacji doświadczeń pacjentów operowanych w trybie chirurgii jednego dnia. Głównymi obszarami zainteresowań były poprawa kontroli bólu oraz zmniejszenie nudności i wymiotów w okresie pooperacyjnym². Wczesne uruchamianie, natychmiastowa kontrola bólu w okresie pozabiegowym i zmniejszenie nudności, które często występują po środkach znieczulających, umożliwiały wcześniejsze wypisywanie pacjentów do domu i skrócenie czasu pobytu w szpitalu³.

Protokół ERAS opracowano najpierw z myślą o operacji jelita grubego⁴. Leczenie przedzabiegowych czynników ryzyka ułatwiło zmniejszenie odpowiedzi patofizjologicznych w okresie okołooperacyjnym, a w rezultacie chorobowości⁵. Opieka przedoperacyjna koncentrowała się na: kontroli chorób przewlekłych występujących u pacjenta, poprawie odżywienia oraz wykrywaniu nadużywania alkoholu. Celem działań śródoperacyjnych było: zmniejszenie stresu chirurgicznego, zapobieganie hipotermii oraz niepotrzebnej utracie krwi. Z kolei opieka pooperacyjna obejmowała: leczenie bólu, unikanie nudności i wymiotów oraz wczesne powracanie do żywienia w ramach profilaktyki niedrożności porażennej. Lekarze zwracali również uwagę na leczenie hipoksemii i zaburzeń snu. Pozostałe działania dotyczyły ograniczenia stosowania drenów i zgłębników nosowo-żołądkowych oraz angażowania pacjentów w aktywną rehabilitację w celu zmniejszenia utraty masy mięśniowej. Standaryzacja opieki z wykorzystaniem tych protokołów przyczyniła się do poprawy uzyskiwanych wyników leczenia. Z czasem opracowano protokoły ERAS dla wielu innych podspecjalności chirurgicznych.