Niewydolność cieśniowo-szyjkowa, nazywana także niewydolnością szyjki macicy, to sytuacja kliniczna, w której dochodzi do bezbolesnego rozwierania się szyjki macicy w drugim lub wczesnym trzecim trymestrze ciąży. Skracanie i rozwieranie się szyjki pomimo braku czynności skurczowej prowadzi do wpuklania się pęcherza płodowego do kanału szyjki, a następnie do pochwy, co skutkuje przedwczesnym pęknięciem błon płodowych i poronieniem lub porodem przedwczesnym. Niewydolność cieśniowo-szyjkowa występuje u mniej niż 1% populacji. Według danych duńskich diagnozuje się ją u 4,6 na 1000 kobiet¹. Z kolei u pacjentek z nawracającymi poronieniami w drugim trymestrze niewydolność cieśniowo-szyjkowa odpowiada za 8% tych strat ciąż².

Czynniki ryzyka niewydolności cieśniowo-szyjkowej

Czynniki ryzyka występowania niewydolności szyjki dzieli się na możliwe do zidentyfikowania na podstawie wywiadu oraz na takie, które pojawiają się dopiero w trakcie trwania ciąży.

W wywiadzie należy zwrócić uwagę na powtarzające się straty ciąż w drugim i wczesnym trzecim trymestrze wskutek rozwierania się szyjki macicy lub na odpłynięcie płynu owodniowego przed 32 tygodniem ciąży. Istotne znaczenie może mieć również uraz mechaniczny szyjki w wyniku rozszerzania jej kanału, konizacji, trachelektomii lub pęknięć okołoporodowych. Wady rozwojowe macicy i/lub szyjki także mogą predysponować do wystąpienia niewydolności cieśniowo-szyjkowej. Ponad 85% suchej masy szyjki stanowi kolagen, a nieprawidłowości jego budowy czy funkcji mogą odpowiadać za jej niewydolność, jak w przypadku zespołu Ehlersa-Danlosa. Wykazano również, że współwystępowanie zespołu policystycznych jajników zwiększa ryzyko niewydolności szyjki u kobiet rasy afrykańskiej i azjatyckiej³.

W przypadku trwającej ciąży o niewydolności cieśniowo-szyjkowej mogą świadczyć: skracanie się długości kanału szyjki, rozwieranie ujścia wewnętrznego czy nawet wpuklanie się pęcherza płodowego przez ujście zewnętrzne do pochwy. Należy jednak podkreślić, że co prawda skrócenie kanału szyjki macicy <25 mm przed 27 tygodniem ciąży świadczy o zwiększonym ryzyku porodu przedwczesnego, jednak nie jest ono jednoznaczne z diagnozą niewydolności cieśniowo-szyjkowej^4,5. W 80% przypadków niewydolności szyjki towarzyszy tocząca się infekcja wewnątrzmaciczna⁶. Kobiety, które w życiu płodowym narażone były na działanie dietylostylbestrolu (niesteroidowy lek przeciwzapalny o działaniu estrogennym stosowany w przeszłości w zapaleniach pochwy i poronieniach nawracających), mogą również cierpieć na niewydolność szyjki macicy.