Cukrzyca i nadciśnienie ciążowe a nadwaga u dzieci

Nadwaga lub otyłość u matki w połączeniu z GDM były związane z dużym ryzykiem wystąpienia nadwagi u potomstwa nie tylko w środkowym, lecz także w późnym dzieciństwie. Efekt izolowanej DM (bez nadwagi lub otyłości) był zaznaczony w okresie środkowego dzieciństwa, ale już nie późnego.

Nadwaga i otyłość bez GDM u matki zwiększały ryzyko otyłości u dziecka w okresie zarówno wczesnego, środkowego, jak i późnego dzieciństwa¹².

Nadwaga lub otyłość u matki były związane z dużym ryzykiem wystąpienia nadwagi u potomstwa we wczesnym, środkowym i późnym dzieciństwie niezależnie od obecności nadciśnienia tętniczego w okresie ciąży.

Z kolei efekt izolowanej DM (bez nadwagi lub otyłości) był zaznaczony w okresie środkowego i późnego dzieciństwa.

Duże noworodki – większe ryzyko otyłości

W badaniu prospektywnym obejmującym matki i ich potomstwo, przeprowadzonym w Wuxi, podmiejskiej dzielnicy Szanghaju, wykazano, że dzieci z urodzeniową masą ciała >4400 g są obarczone większym ryzykiem otyłości jako nastolatki niż te z masą urodzeniową 2500-4000 g. W analizie uwzględniono wiele czynników społeczno-ekonomicznych związanych z otyłością¹³.

Na podstawie długofalowych badań stwierdzono, że większa urodzeniowa masa ciała jest związana u dzieci w większym stopniu z masą beztłuszczową (lean) niż tłuszczową. I odwrotnie: mniejsza urodzeniowa masa ciała jest związana z wyższym wskaźnikiem masy tłuszczowej, masy ciała, otyłości centralnej i oporności na insulinę. Ten paradoksalny efekt mniejszej masy ciała można wyjaśnić, przynajmniej częściowo, poprzez obserwację, że niemowlęta, których wzrost w macicy był ograniczony, mają tendencję do szybszego przybierania na wadze (catch up growth), co prowadzi do depozytów w części centralnej¹⁴.

Podczas gdy nadal poszukiwane są krytyczne wczesne okresy warunkujące rozwój otyłości u potomstwa, wskazuje się również na rolę czynników genetycznych, w tym genów matczynych i płodowych regulujących odżywianie płodu oraz jego wzrost, a także tych w okresie postnatalnym, które regulują apetyt, wydatkowanie energii i mają wpływ na jej magazynowanie (partitioning of energy).

Szybki przyrost masy ciała w pierwszym roku życia a ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1

W badaniach obejmujących prawie 100 000 dzieci z Norwegii (Norwegian Mother and Child Cohort Study [MoBa]) i Danii (Danish National Birth Cohort [DNBC]), które pozostawały pod obserwacją od narodzin przez średnio 13 lat, wykazano, że zachorowalność na cukrzycę typu 1 zależała od tempa przyrostu masy ciała w pierwszym roku życia i była podobna u obu płci. Nie stwierdzono takiej zależności dla tempa przyrostu długości ciała¹⁵.

Choroby układu krążenia u matki – większe ryzyko także dla dziecka

W badaniu kohortowym, którego przedmiotem był wpływ hiperglikemii u matek na niekorzystne wyniki ciąży (Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcome [HAPO]), obejmującym ponad 2300 par matka–dziecko z 10 krajów, wykazano, że liczba czynników ryzyka chorób układu krążenia u kobiet średnio w 28 tygodniu ciąży była istotnie związana z większym ryzykiem wystąpienia podobnych czynników ryzyka u dzieci w wieku 10-14 lat. Brano pod uwagę: BMI, ciśnienie tętnicze, cholesterol całkowity, stężenie glukozy i palenie tytoniu w czasie ciąży¹⁶.

Dieta w czasie ciąży a depresja u dziecka

Dużym krokiem naprzód w badaniach nad rolą diety matczynej w czasie ciąży w powstawaniu nadciśnienia u potomstwa było wykorzystanie kwestionariuszy żywieniowych i ocena na ich podstawie sposobu odżywiania ciężarnych. W prowadzonych badaniach wykazano, że zdrowsza dieta (wysoki wskaźnik Dietary Approaches to Stop Hypertension [DASH]) wiązała się z mniejszym ryzykiem objawów depresyjnych i pobudzeniowych u dzieci, a także deficytów uwagi oraz zaburzeń ze spektrum zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD – attention-deficit hyperactivity disorder). Jednocześnie obserwowano zwiększenie ryzyka wystąpienia tych zaburzeń wraz ze wzrostem indeksu E-DII (energy-adjusted dietary inflammatory index), który wskazuje na dietę prozapalną¹⁷.

Dieta matki a czynność płuc u dziecka

Po skorygowaniu danych o czynniki stylu życia i społeczno-demograficzne zaobserwowano, że niski wskaźnik DASH związany był z większym ryzykiem występowania świstów u dzieci w wieku przedszkolnym, a także astmy i wskaźnika FEV₁/FVC (nasilona pierwszosekundowa objętość wydechowa [FEV₁ – forced expiratory volume in one second]; natężona pojemność życiowa [FVC – forced vital capacity]) poniżej normy wiekowej¹⁸.

Rola czynników genetycznych – badania wielopokoleniowe

W badaniu Avon Longitudinal Study of Parents and Children [ALSPAC] przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii wykazano dodatnią zależność między urodzeniową masą ciała wnuków a cukrzycą typu 2 u babć i dziadków ze strony matki¹⁹. W przypadku rodziców ojca zależność ta miała charakter odwróconej litery U. Badanie dostarczyło dowodu na zarówno wewnątrzmaciczne przekazywanie ryzyka cukrzycy typu 2, jak i możliwe genetyczne uwarunkowania zaburzeń wzrostu spowodowane małą produkcją insuliny u płodu i wynikające z tego zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę typu 2.

Dzieci, których babcie chorowały na cukrzycę, miały większą urodzeniową masę ciała niż wnuki, których babcie nie były obciążone cukrzycą. Stwierdzono związek pomiędzy występowaniem cukrzycy u matki a masą urodzeniową dziecka. Zależność ta była nieliniowa (kształt litery U). W przypadku obciążenia cukrzycą dziadka dane wskazywały raczej na odwrotną zależność – wzrastało ryzyko małej masy urodzeniowej u matki.