Rak szyjki macicy jest czwartym pod względem częstości występowania nowotworem u kobiet. Szacuje się, że na całym świecie każdego roku odnotowuje się 600 000 nowych przypadków¹. W 2022 roku w Stanach Zjednoczonych raka szyjki macicy rozpoznano u mniej więcej 14 100 kobiet, a ponad 4000 umarło z jego powodu². Od czasu wprowadzenia ogólnokrajowych wytycznych dotyczących badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy oraz opracowania szczepionek przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV – human papilloma virus) zapadalność na ten nowotwór w Stanach Zjednoczonych zmniejszyła się z 13,9 na 100 000 kobiet w 1975 roku do 6,4 na 100 000 kobiet w 2021 roku². Tematem niniejszego artykułu są badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy u dziewcząt i kobiet w wieku 13-21 lat.

HPV a czynniki ryzyka raka szyjki macicy

Główną przyczyną raka szyjki macicy jest utrzymujące się zakażenie wysokoonkogennym podtypem HPV (HPV HR – high-risk human papilloma virus). Zakażenie HPV jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową w Stanach Zjednoczonych. Wirus jest przekazywany poprzez kontakt skóry ze skórą, a częstość zakażeń jest największa wśród kobiet przed 30 rokiem życia i zmniejsza się wraz z wiekiem^3,4. Szacowana łączna częstość występowania zakażenia HPV w Stanach Zjednoczonych przed powszechnym wprowadzeniem szczepionek przeciwko HPV wynosiła 27% wśród wszystkich kobiet, 40% w populacji aktywnych seksualnie nastolatek w wieku 14-19 lat oraz 49% w grupie aktywnych seksualnie kobiet w wieku 20-24 lata⁴.

Znanych jest ponad 200 szczepów HPV, które można podzielić na te związane z małym ryzykiem (typy: 6, 11, 42, 43, 44) lub dużym ryzykiem (typy: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59) wywołania raka szyjki macicy. Zakażenia HPV HR, zwłaszcza szczepami 16 i 18, są odpowiedzialne za blisko 70% przypadków raka szyjki macicy³. Zakażenie HPV jest niezbędne, ale niewystarczające do rozwoju nowotworu. Szczepy HPV16 i HPV18 zawierają onkogeny E5, E6 i E7, które zaburzają szlaki wzrostu i różnicowania komórek, z czasem powodują, że prawidłowy nabłonek szyjki macicy zaczyna ulegać niekontrolowanej proliferacji⁵. Większość zakażeń HPV jest jednak przemijająca i zostaje wyeliminowana w ciągu 1-2 lat przez mechanizmy odporności komórkowej układu immunologicznego, zwłaszcza u kobiet przed 21 rokiem życia³. Do czynników ryzyka związanych z utrzymywaniem się zakażenia HPV i rozwoju raka szyjki macicy należą palenie papierosów i upośledzenie odporności³.