Molly B. Moravek, MD, MPH, MSCI

Hana Murphy, BA

Monica Woll Rosen, MD

Pomimo ogólnego spadku krajowego wskaźnika urodzeń w Stanach Zjednoczonych wskaźnik urodzeń cispłciowych kobiet w wieku 35-45 lat wzrósł w ciągu ostatnich 30 lat¹. Opóźnienie ciąży jest bardzo osobistą decyzją i może wynikać z dążenia do awansu zawodowego, braku odpowiedniego partnera lub braku gotowości do posiadania dzieci². Kriokonserwacja oocytów staje się coraz popularniejszą opcją dającą pacjentkom możliwość odłożenia decyzji o zajściu w ciążę w czasie przy jednoczesnym zwiększeniu szansy na późniejsze poczęcie.

Tradycyjnie kriokonserwacja oocytów była zarezerwowana dla wybranych pacjentek ze wskazaniami medycznymi, w tym dla: kobiet poddawanych terapiom gonadotoksycznym³, takim jak chemioterapia, pacjentek z rozpoznaną endometriozą lub genetyczną predyspozycją do obniżonej płodności oraz osób dążących do zachowania płodności w kontekście hormonalnej i operacyjnej afirmacji płci³. Od czasu decyzji American Society for Reproductive Medicine z 2013 roku o zmianie rekomendacji i uznaniu, że kriokonserwacja oocytów nie jest już metodą eksperymentalną⁴, zapotrzebowanie na mrożenie komórek jajowych zwiększyło się o 400%. Ponadto odsetek pacjentek w wieku poniżej 35 lat decydujących się na kriokonserwację wzrósł z 25% w 2012 roku do 35% w 2022 roku^5,6. Oczekuje się, że tendencja wzrostowa będzie się utrzymywała, ponieważ wiele firm w ramach strategii rekrutacji pracowników zaczyna oferować ubezpieczenie obejmujące taką procedurę. Chociaż publikacje z wynikami analiz związanych z ciążami poczętymi za pomocą kriokonserwacji nie nadążają za rosnącym popytem, lekarze muszą być przygotowani na doradzanie kobietom rozważającym planowaną kriokonserwację oocytów.

Doradztwo w zakresie obniżenia płodności związanego z wiekiem

Związane z wiekiem obniżenie płodności zwykle rozpoczyna się u osób w wieku 32 lat⁷, przy czym bardziej znaczący spadek odnotowuje się w wieku 37 lat i powyżej z powodu zmniejszenia liczby pęcherzyków oraz pogorszenia jakości oocytów wtórnych do zmian związanych z wiekiem⁸. W niektórych badaniach wykazano, że poziom płodności jest najwyższy u nieródek w wieku 27-28 lat i pacjentek, które urodziły potomstwo w wieku 29-30 lat⁹. Ponadto starszy wiek w momencie poczęcia wiąże się ze zwiększonym odsetkiem występowania aneuploidii i utraty płodu¹⁰. Chociaż planowana kriokonserwacja oocytów nie zapewnia kontroli wszystkich czynników ryzyka ze względu na zaawansowany wiek matki, zachowanie oocytów może zmniejszyć ryzyko wystąpienia aneuploidii i zwiększyć prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. W badaniach porównujących poczęcia samoistne z ciążami uzyskanymi poprzez kriokonserwację oocytów wykazano porównywalne wartości, jeśli chodzi o średnią urodzeniową masę ciała noworodka oraz częstość występowania wad wrodzonych i deficytów rozwojowych u dziecka¹¹. Należy jednak poinformować pacjentki o braku wystarczających danych dotyczących długofalowych wyników u tych dzieci.

Lekarze powinni uświadomić wszystkim pacjentkom, że płodność z wiekiem się zmniejsza. Szczególnie ważne jest jednak edukowanie w tym zakresie kobiet wykonujących bardzo wymagające zawody, wśród których wykazano wyższe wskaźniki niepłodności i które są zazwyczaj starsze w momencie pierwszego porodu¹².

Oczekiwana skuteczność

Tabela 1. Przewidywany wskaźnik powodzeń ciąży w zależności od wieku pacjentki¹³

Dane dotyczące wskaźników powodzenia ciąży po kriokonserwacji w zależności od wieku matki są ograniczone, ponieważ większość kobiet, które zamroziły swoje komórki jajowe, jeszcze ich nie wykorzystała. W tabeli 1 podsumowano oczekiwane wskaźniki skuteczności uzyskane z pomocą wiodącego narzędzia doradczego w zakresie kriokonserwacji, ale należy zauważyć, że narzędzie to opiera się na obliczonych prognozach prawdopodobieństwa, a nie na rzeczywistych danych wynikowych¹³. Pobieranie i zamrażanie komórek jajowych w młodszym wieku koreluje z większym prawdopodobieństwem żywych urodzeń przy uwzględnieniu całkowitej liczby zamrożonych oocytów. Zamrażanie komórek jajowych w młodszym wieku zmniejsza również potrzebę wielokrotnych cykli stymulacji oocytów i zmniejsza ryzyko aneuploidii związanej ze starszymi oocytami². W niewielkim retrospektywnym badaniu dotyczącym kriokonserwacji przeprowadzanych u pacjentek w zaawansowanym wieku (średnio 38 lat) współczynnik żywych urodzeń na kobietę wyniósł 27%¹⁴.

Rycina 1. Zalety i wady kriokonserwacji w zależności od wieku pacjentki

Pomimo korzyści płynących z wczesnego pobrania oocytów usługodawcy powinni informować pacjentki o potrzebie dłuższego przechowywania i związanych z tym wyższych kosztach oraz o możliwości zajścia w ciążę bez interwencji, co prowadzi do niewykorzystania kriokonserwowanych komórek jajowych. Na rycinie 1 przedstawiono wady i zalety przeprowadzania planowej kriokonserwacji oocytów w młodszym i starszym wieku.

Oczekiwane koszty

Całkowity koszt kriokonserwacji zależy od tego, w jakim stopniu pokrywany jest przez ubezpieczenie. Należy poinformować pacjentki, że proces ten wiąże się z wieloma wydatkami, do których zaliczają się: koszty leków stymulujących owulację, badań laboratoryjnych i ultrasonograficznych, procedury pobierania oocytów, znieczulenia, kriokonserwacji oocytów, a także roczna opłata za przechowywanie komórek jajowych, opłaty związane z rozmrożeniem oocytów, docytoplazmatyczną iniekcją plemnika (ICSI – intracytoplasmic sperm injection)/zapłodnieniem in vitro (IVF – in vitro fertilization) oraz z hodowlą zarodków i przyszłą procedurą ich transferu¹⁵.