Przetrwały otwór owalny a antykoncepcja – problem co czwartej pacjentki
dr hab. n. med. Michał Tomaszewski1
dr hab. n. med. i n. o zdr. Bartłomiej Barczyński2
- Możliwe powikłania zakrzepowo-zatorowe związane z obecnością PFO
- Wpływ złożonej antykoncepcji hormonalnej na ryzyko wystąpienia zdarzeń zakrzepowo-zatorowych
- Bezpieczeństwo stosowania jednoskładnikowej antykoncepcji u pacjentek wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego, a także u kobiet z PFO
Przetrwały otwór owalny (PFO)
W życiu płodowym drożny otwór owalny zapewnia niezbędne połączenie anatomiczne i czynnościowe lewego przedsionka z prawym. Po urodzeniu wzrost ciśnienia w lewym przedsionku prowadzi do dociśnięcia zastawki otworu owalnego do przegrody międzyprzedsionkowej i jej czynnościowego zamknięcia. Do anatomicznego zamknięcia dochodzi najczęściej w ciągu 24 miesięcy. Jednakże u części zdrowych osób nie następuje jego całkowite zamknięcie. Pozostaje drożny kanał z rąbkiem tkanki łącznej tworzącym rodzaj zastawki. Ta struktura anatomiczna to tzw. przetrwały otwór owalny (PFO – patent foramen ovale) (ryc. 1). Na podstawie wyników badań autopsyjnych częstość występowania PFO ocenia się na 27%1.
PFO a zator skrzyżowany
W większości przypadków obecność PFO jest niema klinicznie, a w sytuacji braku objawów nie uznaje się go za patologię. Niemniej niektóre odruchy (np. kaszel, kichanie, napinanie się podczas podnoszenia ciężaru czy w trakcie defekacji) prowadzą do zwiększonego ciśnienia w prawym przedsionku, a w konsekwencji do krótkotrwałego przecieku prawo-lewego. W czasie tego przecieku może dojść do przedostania się materiału zatorowego z krążenia żylnego do krążenia tętniczego. Określa się to mianem zatoru skrzyżowanego lub paradoksalnego. Na podstawie badań oszacowano, że przeciętny wymiar PFO wynosi 9,9 mm. Skrzepliny przedostające się przez PFO mogą być zatem wystarczająco duże, aby zamknąć tętnicę środkową mózgu (3 mm) lub jej odgałęzienia (1 mm)2. W niektórych przypadkach może także dojść do uformowania się skrzepliny de novo w obrębie kanału PFO3.
PFO – morfologiczne czynniki dużego ryzyka zatorowości
Nie każdy PFO wiąże się z takim samym ryzykiem wystąpienia zatorowości skrzyżowanej. Zostały wyodrębnione morfologiczne cechy wysokiego ryzyka. Należą do nich:
- umiarkowany i duży przeciek przez PFO
- tętniak przegrody międzyprzedsionkowej
- dodatkowe struktury anatomiczne w prawym przedsionku, takie jak zastawka Eustachiusza czy siatka Chiariego.
Do jakich powikłań może prowadzić obecność PFO?
Kryptogenny udar mózgu
Do najpoważniejszych powikłań zakrzepowo-zatorowych związanych z obecnością PFO należy udar niedokrwienny mózgu. Kryptogenny udar mózgu to udar o nieustalonej etiologii. Około 10% wszystkich udarów mózgu występuje u osób między 18 a 50 rokiem życi...
